ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါအဖြစ် သတ်မှတ်ထားတဲ့ COVID-19 ကြောင့် စားသတိ၊ သွားသတိနဲ့ အရာရာကို သတိထားလာရတာ လအတော်ကြာနေပြီနော်။ new normal life မှာ အသားကျအောင် နေနေပေမယ့် အရင်လို ရင်းရင်းနှီးနှီး တိုးတိုးဝှေ့ဝှေ့နဲ့ ပေါ့ပေါ့ပါးပါး နေနိုင်ဖို့ ဒီ ကိုဗစ်ကို ကာကွယ်နိုင်တဲ့ ဆေးထွက်လာရင် ကောင်းမှာပဲလို့ မျှော်လင့်နေမိမှာ လူတိုင်းပဲထင်ပါတယ်။

လူသားအားလုံး မျှော်လင့်နေတဲ့ ဒီ အိပ်မက်ကို အကောင်အထည် ဖော်ပေးဖို့ ကမ္ဘာ့ နိုင်ငံအသီသီး နဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေကလည်း နေ့ညမလပ် ကြိုးပမ်းနေကြပါတယ်။ ဒီကြိုးပမ်းမှု ခြေလှမ်းတွေက ဘယ်အနေအထားမှာ ရောက်နေကြပြီလဲ ဆိုတာကို ဒီဆောင်းပါးလေးကနေ အသိပေးလိုက်ပါရစေ။

ကိုဗစ် အတွက် Vaccine ကို ဘယ်သူတွေ ကြိုးစားထုတ်လုပ်နေသလဲ။

ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါအသွင်ဆောင်နေတဲ့ ကိုဗစ်ကို ကာကွယ်ဖို့အတွက် ကာကွယ်ဆေးထုတ်လုပ်ဖို့ အလားအလာရှိတဲ့ ကာကွယ်ဆေး အမျိုးအစား ၁၆၀ ကျော်လောက်ကို ကမ္ဘာ့တလွှားမှာ လေ့လာ စမ်းသပ်မှုတွေ လုပ်ဆောင်နေကြပါတယ်။

ကျွမ်းကျင်သူတွေကတော့ ယခုနှစ် ကုန်ပိုင်းလောက်မှာ ကာကွယ်ဆေးက အသုံးပြုဖို့ အသင့်ဖြစ်မယ်လို့ မျှော်လင့်နေကြပါတယ်။

ကျွမ်းကျင်သူအချို့ကတော့ ယခုနှစ်ကုန်ပိုင်းမှာ ကိုဗစ်ကာကွယ်ဆေး ထုတ်လုပ်နိုင်ဖို့ဆိုတာ အခက်အခဲတွေ ရှိနိုင်တယ်၊ လို့ သတိပေး ပြောဆိုမှုတွေရှိနေပါတယ်။

လက်ရှိ ကြိုးစားလေ့လာမှုတွေထဲက အနည်းငယ်လောက်ကပဲ လူသားတွေမှာ စမ်းသပ်လို့ရတဲ့ အဆင့်ကို ရောက်ရှိတာဖြစ်ပြီး တော်တော်များများက ဓာတ်ခွဲခန်းမှာ စမ်းသပ်တဲ့ အဆင့်ကနေ ကျော်နိုင်ဖို့ အခက်တွေ့နေဆဲပါ။

ဒီလို အခြေအနေတွေ ရှိနေတယ် ဆိုပေမယ့်လည်း ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်တွေက ကာကွယ်ဆေးထုတ်လုပ်ဖို့ အတွက် ရန်ပုံငွေတွေ အများကြီး ထောက်ပံ့ပေးနေတာ၊ အမျိုးမျိုးသော လေ့လာမှုတွေ များစွာ လုပ်ဆောင်နေတာ၊ လုပ်ငန်းငယ်လေးတွေ အချင်းချင်း ကာကွယ်ဆေး ထုတ်လုပ်ဖို့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နေတာ၊ ဆေးကုမ္ပဏီကြီးတွေရဲ့ ထုတ်လုပ်နိုင်စွမ်းတွေကို ပေါင်းလိုက်မယ်ဆိုရင်တော့ ကာကွယ်ဆေး ဒီနှစ်ကုန်ပိုင်းမှာ ထွက်ရှိအောင် လုပ်ဆောင်မယ်ဆိုတဲ့ မျှော်လင့်ချက်က အကောင်အထည်ပေါ်လာနိုင်တယ်လို့ ထောက်ပြ ပြောဆိုနေတာတွေလည်း ရှိပါတယ်။

အမေရိကန် အစိုးရကတော့ သူတို့အနေနဲ့ ကာကွယ်ဆေး ထုတ်လုပ်စမ်းသပ်မှုအတွက် ငွေကြေး ထောက်ပံ့ပေးမှာ ဖြစ်သလို ကာကွယ်ဆေး စမ်းသပ်မှု phase III ကိုလည်း လုပ်ဆောင်နေပြီလို့ ဆိုပါတယ်။

ဒီ phase III ဆိုတာက ကာကွယ်ဆေးက ဘယ်လောက်ထိ ထိရောက်မှုရှိသလဲဆိုတာနဲ့ ဘေးကင်းစိတ်ချရမှု အတိုင်းအတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်မယ့်အပြီးသတ် ဆန်းစစ်မှု အဆင့်တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။

ဒီအဆင့်ကို ရောက်ရှိနေတဲ့ ကာကွယ်ဆေးထုတ်လုပ်ဖို့ ကြိုးပမ်းနေတဲ့ လုပ်ငန်းတွေက Moderna Inc.၊ AstraZeneca နဲ့ Johnson & Johnson တို့ပါ။ ဒီ လုပ်ငန်း ၃ ခုအနက်မှာ Moderna Inc. နဲ့ AstraZeneca တို့က လူသားတွေမှာ စမ်းသပ်ပြီး ဖြစ်ကြောင်း ကြေညာထားပေမယ့် Johnson & Johnson ကတော့ သူတို့အနေနဲ့ ဇူလိုင်လလယ်လောက်မှ ကာကွယ်ဆေးကို လူသားတွေမှာ စမ်းသပ်သွားမယ်လို့ ဗုဒ္ဓဟူးနေ့က သတင်းထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။

ကာကွယ်ဆေးအတွက် ကြိုးပမ်းနေတဲ့ ခြေလှမ်းများ

Vaccine ထုတ်လုပ်ဖို့ ကြိုးပမ်းမှု ပြေးလမ်းပေါ်က လုပ်ငန်းစုတွေက အများကြီးပါ ။ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအသီးသီးက လုပ်ငန်းစု တော်တော်များများက ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါဖြစ်တဲ့ ကိုဗစ်ကို ကာကွယ်ဖို့အတွက် ကာကွယ်ဆေး ထုတ်လုပ်ဖို့ တတ်စွမ်းသမျှ ကြိုးပမ်းနေကြပါတယ်။ သူတို့တွေရဲ့ ကြိုးပမ်းမှုတွေက ဘယ်လောက်ထိ အရာထင်နေပြီလဲဆိုတော့

Moderna

Moderna က ထုတ်လုပ်တဲ့ vaccine ကို mRNA-1273 လို့ အမည်ပေးထားပါတယ်။ messenger RNA (mRNA) ကို အသုံးပြုထားတဲ့ ကာကွယ်ဆေးပါ။ ခန္ဓာကိုယ်ထဲကို ဗိုင်းရပ်စ် ဝင်ရောက်လာတဲ့ ပုံစံတူ ဖန်တီးပြီး ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ ကိုယ်ခံအားစနစ် ဖွံ့ဖြိုးလာအောင်လုပ်တဲ့နည်းကို ကျင့်သုံးထားပါတယ်။

ဒီကာကွယ်ဆေးက ခန္ဓာကိုယ်မှာ ထိုးလိုက်တဲ့အခါ ကိုယ်ခံအားဆဲလ်တွေဆီကို ရောက်ရှိသွားပြီး ကိုယ်ခံအား ဆဲလ်တွေထဲမှာ ဝင်ရောက်နေတဲ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်တွေကို တိုက်ထုတ်နိုင်ဖို့အတွက်ကိုယ်ခံအားဆဲတွေကို ခုခံအားမြှင့်တင်ပေးမှာပါ။

ဒီကာကွယ်ဆေးက အခုလက်ရှိမှာ ဘေးကင်းစိတ်ချရမှုနဲ့ ထိရောက်မှု အတိုင်းအတာ ဘယ်လောက်ထိရှိလဲဆိုတာကို ဆန်းစစ်နေတဲ့ phase II အဆင့်ကို ရောက်ရှိနေပြီဖြစ်ပါတယ်။

လက်ရှိမှာ ကာကွယ်ဆေးကို လူသားတွေဆီမှာ စမ်းသပ်ဖို့အတွက် ဇီဝနည်းပညာ ကုမ္ပဏီဖြစ်တဲ့ Moderna နဲ့ National Institute of Allergy and Infectious Diseases တို့က ပူးပေါင်းပြီး လူအင်အား ၆၀၀ လောက်ကို ၁၈ နှစ် ကန ၅၅ နှစ်အထိ တစ်အုပ်စု၊ အသက် ၅၅ နှစ်နဲ့အထက် လူတွေကို တစ်အုပ်စုစီ ခွဲပြီး စမ်းသပ်သွားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

phase III ကို ဆက်လက်လုပ်ဆောင်ဖို့ ကြိုးပမ်းနေပြီဖြစ်ပြီး ဇူလိုင်လမှာ လုပ်ဆောင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအဆင့်က အပြီးသတ် ဆန်းစစ်မှု အဆင့်ဖြစ်ပြီး ဒီအဆင့်ကိုသာ အကောင်းဆုံး ကျော်ဖြတ်နိုင်မယ်ဆိုရင် ကာကွယ်​ဆေးက အသုံးပြုလို့ရမယ့် အဆင့်ကို ရောက်ရှိမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဒီကာကွယ်ဆေးက ၂ ကြိမ် ထိုးနှံရမှာဖြစ်ပြီး တစ်ကြိမ်နဲ့ တစ်ကြိမ်ကြားမှာ ၂၈ ရက်ခြားရပါမယ်။

University of Oxford and AstraZeneca

ဒီ ကာကွယ်ဆေးကတော့ ချင်ပန်ဇီတွေဆီကနေ ရယူထားတဲ့ adenovirus ကို အသုံးပြုမှာပါ။ အအေးမိ၊ တုပ်ကွေးဖြစ်စေတဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်ကို ပျော့အောင်လုပ်ထားတဲ့ adenovirus ကို အသုံးပြုပြီး ကာကွယ်ဆေး ထုတ်လုပ်မှာပါ။

ဒီဗိုင်းရပ်စ်ကို သူ့အလိုလျောက် မျိုးပွားတာမျိုး မလုပ်နိုင်အောင် မျိုးဗီဇ ပြုပြင်ထားမှာ ဖြစ်တဲ့အတွက် ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ ပိုးပြန့်ပွားမှာကို စိုးရိမ်စရာ မလိုပါဘူး။

ဒီကာကွယ်ဆေးက ကိုဗစ်ဗိုင်းရပ်စ်က ထုတ်လုပ်တဲ့ ပရိုတင်းနဲ့ အသွင်တူအောင် ထုတ်လုပ်ထားတာပြီး ကိုယ်ခံအားစနစ်ကို ကိုဗစ်ရောဂါဖြစ်စေတဲ့ SARS-CoV-2 virus ကို ခုခံတိုက်ထုတ်နိုင်အောင် လေ့ကျင့်ပေးမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဒီကာကွယ်ဆေးထုတ်လုပ်မှုရဲ့ phase I/II စမ်းသပ်မှုကို ယူကေမှာ ဧပြီလက လူဦးရေ ၁၀၀၀ ကျော်နဲ့ စမ်းသပ်ခဲ့ပြီး ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီ ကာကွယ်ဆေးက နောက်ဆုံး စမ်းသပ်မှုအဆင့်အတွက် phase II/III ကို တပြိုင်နက်တည်း လုပ်ဆောင်သွားဖို့ ကြိုးပမ်းနေပါတယ်။

ဒီကာကွယ်ဆေးဟာ လက်ရှိမှာ အလားအလာ အကောင်းဆုံးဖြစ်ပြီး ဒီနှစ်ကုန်ပိုင်းမှာ ကာကွယ်ဆေး အလုံးရေ သန်း ၄၀၀ ကျော် ထုတ်လုပ်သွားဖို့ စီစဉ်နေပါတယ်။

Pfizerနဲ့ BioNTech

DNAက ဆဲလ်တွေထဲကို ရောက်သွားပြီဆိုတာနဲ့ DNA ပုံတူများစွာကို ဖန်တီးပြီး ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ ခုခံအားကို ကိုဗစ်ဗိုင်းရပ်စ်ကို ခုခံတိုက်ထုတ်ဖို့ လှုံ့ဆော်ပေးမှာပါ။

phase I trial ရဲ့ ရလဒ်ကို ဇွန်လမှာ သိရှိရမှာဖြစ်ပြီး ရလဒ်ထွက်လာတာနဲ့ phase II/III trial တွေကို ဆက်လက် လုပ်ဆောင်သွားမှာပါ။ လူသားတွေမှာ စစမ်းသပ် ထိုးနှံတာကိုတော့ လာမယ့် နွေရာသီမှာ တရုတ်နဲ့ တောင်ကိုရီးယားတို့မှာ လုပ်ဆောင်သွားမှာပါပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

CanSino

တရုတ်အခြေစိုက် လုပ်ငန်းစု တစ်ရပ်ဖြစ်တဲ့ CanSino က Beijing Institute of Biotechnology နဲ့ ပူးပေါင်းပြီး Ad-5 လို့ သိကြတဲ့ adenovirus ကို မျိုးဗီဇပြောင်းလဲပြီး ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကာကွယ်ဆေး ထုတ်လုပ်ဖို့ ကြိုးပမ်းနေပါတယ်။

မေလနှောင်းပိုင်းတုန်းက phase I ကို လူ ၁၀၈ ယောက်နဲ့ အောင်အောင်မြင်မြင် စမ်းသပ်နိုင်ခဲ့ပြီး ကာကွယ်ဆေး စမ်းသပ်အထိုးခံခဲ့သူ အများစုက ကိုယ်ခံအားတုံ့ပြန်မှု ကောင်းခဲ့ပြီး ဗိုင်းရပ်စ်ကို ခုခံနိုင်ခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

Johnson & Johnson