မှတ်ဉာဏ်ထိခိုက်ခြင်းနှင့် အယ်ဇိုင်းမားရောဂါ

ကိုယ်ဝန်ဆောင်တွေဆို DHA ပါတဲ့ ကိုယ်ဝန်ဆောင်အားဆေးတွေ သောက်သုံးလေ့ရှိကြတာ သတိထားမိမှာပါ။ omega-3 fatty acid တစ်မျိုးဖြစ်တဲ့ DHA ကို ငါးနဲ့ ရေညှိလို အပင်တွေကနေ ရရှိနိုင်တာဖြစ်ပါတယ်။ သူက ကလေးကိုယ်ဝန်ဆောင်ချိန်တည်းက သန္ဓေသားရဲ့ဦးနှောက်ဖွံ့ဖြိုးမှုမှာ အရေးပါလှပါတယ်။ သုတေသနတစ်ခုမှာတော့ DHA စားသုံးမှုက မှတ်ဉာဏ်မကောင်းတော့တဲ့ သက်ကြီးပိုင်းအရွယ် တွေမှာ မှတ်ဉာဏ်စွမ်းရည်တိုးတက်စေနိုင်တယ်လို့ ဖော်ပြထားပါတယ်။ Rush Institute for Health Aging နဲ့ MIND Center for Brain Health တို့ရဲ့ဒါရိုက်တာဖြစ်တဲ့ ဒေါက်တာ Martha Clare Morris ရဲ့သုတေသနအရ တစ်ပတ်ကိုတစ်ကြိမ် ငါးစားသုံးသူတွေက အယ်ဇိုင်းမားရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေ ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းလျော့နည်းစေတယ်လို့သိရပါတယ်။ ဆော်လမွန်၊တူနာ၊ မက်ကရယ်၊ ငါးသလောက်နဲ့ ဆာဒင်းတို့လို အဆီများတဲ့ငါးတွေမှာ DHA ကြွယ်ဝပါတယ်။ စားသောက်ပုံအာဟာရထဲမှာ […]

အခုလေးတင် မြင်လိုက်၊ ကြားလိုက်၊ လုပ်လိုက်တဲ့အရာတစ်ခုကို ခဏနေတော့ မေ့သွားတာမျိုး ဖြစ်ဖူးလား၊ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် သတိထားမိလား။ ဒါဆိုရင်တော့ သင့်မှာ ကာလတို မှတ်ဉာဏ်ပျောက်ဆုံးတဲ့ လက္ခဏာရှိနေနိုင်ပါတယ်။ အသက်ကြီးတဲ့သူတွေ၊ အလုပ်အရမ်းများတဲ့သူတွေမှာတော့ မေ့တတ်တဲ့အကျင့်ရှိတာ သိပ်ပြဿနာမရှိပေမဲ့ ဒါဟာ တခြားသော စိတ်နဲ့ခန္ဓါ ကျန်းမာရေးပြဿနာတွေရဲ့ နောက်ဆက်တွဲ လက္ခဏာလည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ကာလတို မှတ်ဉာဏ်ပျောက်ဆုံးခြင်းရဲ့ လက္ခဏာတွေက ဘာတွေလဲ။ ရုတ်တရက်ဖြစ်ပျက်ခဲ့တဲ့ အကြောင်းအရာ၊ အခြေအနေတွေကို မေ့သွားတတ်တာ၊ စဉ်းစားလို့ မပေါ်တော့တာကို ခေါ်တာဖြစ်ပါတယ်။ အတွေ့များတဲ့ ရောဂါလက္ခဏာတွေကတော့ မေးပြီးသားမေးခွန်းကို ထပ်ခါတလဲလဲ ပြန်မေးတတ်တာ အခုလေးတင် ထားခဲ့လိုက်တဲ့ ပစ္စည်းကို ဘယ်နားမှာထားခဲ့မှန်း စဉ်းစားရခက်တာ လတ်တလော ဖြစ်ပျက်နေတဲ့ အကြောင်းအရာတွေကို မေ့လွယ်တာ အစရှိတာတွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဘာကြောင့် မကြာခဏ မေ့တတ်လာတာလဲ။ အသက်ကြီးလာတာ၊ အယ်လ်ဇိုင်းမားရောဂါ အစပျိုးလာတာ၊ ဦးနှောက်အကျိတ်၊ […]

ဒီနေ့ဘာတွေလုပ်စရာရှိလဲ မေ့တတ်နေပြီလား။ ဘာပြီးရင်ဘာလုပ်မယ် အစီအစဉ်တွေအကုန်ပျောက်၊ ပစ္စည်းတွေ ဘယ်နားထားမိမှန်းမသိဖြစ်နေတတ်လား။ ဒါဆို မှတ်ဉာဏ်ပြဿနာရှိနေပါပြီ။ အခုခေတ် ဒစ်ဂျစ်တယ်ပစ္စည်းတွေက ခေတ်မီလွန်းတော့ ဖုန်းနံပါတ်တွေ၊ အဆက်အသွယ်တွေ၊ လုပ်စရာအစီအစဉ်တွေကို ဖုန်းထဲ၊ကွန်ပျူတာထဲ မှတ်သားလာကြပါတယ်။ စက်ပစ္စည်းအားကိုးနဲ့ ဦးနှောက်ကိုအလုပ်မပေးတာတွေ၊ ဒါမှမဟုတ် စိတ်ဖိစီးမှု၊ အလုပ်တာဝန်တွေများလို့ မေ့တတ်လာသူတွေအတွက် ဦးနှောက်စွမ်းရည်တိုးတက်စေမယ့်နည်းလမ်း (၆) ခုကို ဖော်ပြပေးလိုက်မယ်နော်။ (၁) အာရုံထားပါ စာဖတ်နေတာပဲဖြစ်ဖြစ်၊အရေးကြီးတဲ့ဧည့်သည်နဲ့ဆွေးနွေးနေတာဖြစ်ဖြစ်၊ ညွှန်ကြားချက်ကိုနားထောင်နေတာပဲဖြစ်ဖြစ် တစ်ခုတည်းကိုအာရုံစိုက်ထားပါ။ တခြားအာရုံတွေကို အဝင်မခံပါနဲ့။ (၂) မြင်ယောင်ပုံဖော်ကြည့်ပါ တစ်ခုခုကို မမှတ်မိရတဲ့အကြောင်းက တကယ်တမ်းကိုယ်တိုင်မမြင်ရတဲ့အတွက် ကိုယ်မှတ်မိချင်တဲ့အရာကို မှတ်မထားနိုင်တာလည်းပါပါတယ်။ စိတ်ထဲကနေ ပုံဖော်မြင်ယောင်ကြည့်ပါ။ နည်းနည်းတော့ အူကြောင်ကြောင်နိုင်တယ်ဆိုပေမယ့် ထိရောက်ပါတယ်တဲ့။ (၃) မနက်ဖြန် မေ့နိုင်လောက်တဲ့အရာတွေအတွက် အစီအစဉ်ဆွဲပါ နောက်တစ်နေ့မှာ ဟိုမေ့ဒီမေ့ဖြစ်တတ်တဲ့ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်သိနေမှာပါ။ အခုလောလောဆယ် သေချာသတိထားမှတ်နေတဲ့အရာကို နောက်နှစ်ရက်လောက်ဆို ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်ပြန်မေးနေရလောက်ပြီ။ ဆိုတော့ ကြိုစဉ်းစားပြီး စာရွက်နဲ့ဖြစ်ဖြစ်မှတ်ထားလိုက်ပါ။ (၄) မှတ်ဉာဏ်မကောင်းတဲ့အကြောင်း ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်ပြောနေတာ ရပ်ပါ နာမည်တွေမမှတ်မိတဲ့ပြဿနာက […]

ရုပ်ရှင်တွေထဲမြင်ဖူးမှာပေါ့၊ မင်းသမီးကို အမြဲတမ်းဘလိုင်းကြီးဂျေဝင်၊ စိတ်ပုပ်ပြီးချောက်ချတတ်တဲ့ ဗီလိန်မလေးတွေ။ ရုပ်လေးချောနေရင်တောင် အဲ့ရုပ်ရှင်ကြည့်နေရင်း သူ့ကိုမုန်းလာတာ၊ ကျိန်ဆဲမိကြတာဖြစ်ဖူးတယ်မလား။ပြင်ပလောကမှာလည်း ဒီလိုမျိုးလေးတွေရှိတတ်ပေမယ့်ဂျေဝင်တာကို သိပ်မသိသာဘူးလေနော်။ သူ့စိတ်ထဲရှိနေတာကို ရုပ်ရှင်ထဲမှာလို လူတိုင်းကမြင်နေရမှာမှမဟုတ်တာ။ ဒါပေမယ့်ဂျေမမတို့အတွက် သတိထားသင့်တဲ့အန္တရာယ်ရှိလာပါပြီ။ အတွင်းစိတ်ထဲမှာ မနာလိုတာတွေ၊ လောဘကြောင့်ပူလောင်နေတာ၊ စိတ်အပြောင်းအလဲမြန်တာ၊သောကတွေအမြဲပိုက်ထားတဲ့ သက်လတ်ပိုင်းအမျိုးသမီးတွေဟာ အယ်ဇိုင်းမားရောဂါဖြစ်လာနိုင်ခြေ ပိုများတယ်လို့ နှစ် ၄၀ နီးပါး ကြာ သုတေသနလေ့လာမှုတစ်ခုကNeurology ဂျာနယ်မှာ ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။ နှစ် ၄၀ အတွင်း အမျိုးသမီး ၈၀၀ ကိုလေ့လာခဲ့တဲ့ University of Gothenburg ရဲ့ သုတေသနအရ အမြဲလိုလို ကာလကြာရှည်စိတ်ထဲဖိစီးမှု၊ ပူလောင်မှုတွေခံစားရတာဟာ ဒီစိတ်တွေနည်းတဲ့ သာမန်အမျိုးသမီးတွေနဲ့ယှဉ်ရင် အယ်ဇိုင်းမားရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေ နှစ်ဆပိုများတာကိုတွေ့ရပါတယ်။ အဖြစ်များဆုံး မှတ်ဉာဏ်ချို့ယွင်းမှုရောဂါတစ်မျိုးဖြစ်တဲ့ အယ်ဇိုင်းမားကြောင့် မှတ်ဉာဏ်၊ ဘာသာစကားစွမ်းရည်၊ အာရုံစူးစိုက်နိုင်စွမ်း၊ ကျိုးကြောင်းဆင်ခြင်ဆုံးဖြတ်နိုင်စွမ်း၊မြင်နိုင်စွမ်းတို့မှာ ချွတ်ယွင်းလာစေတာပါ။ တဖြည်းြ်ဖည်းချင်းအဆင့်တက်လာတတ်တဲ့ ဒီရောဂါကို […]

အခုတလော ဘာလုပ်လုပ် အဆီအငေါ်မတည့်ဖြစ်နေတာ၊ ဟိုမေ့ဒီမေ့နဲ့၊ အတွေးအကြံကောင်းတွေလည်းမထွက်တာ ဘာကြောင့်များလဲ။ခေါင်းတွေလည်းမကောင်းတော့ပါဘူး၊ လွတ်နေပြီလို့တွေးမိဖူးလား။ ဗန်းစကားအခေါ်ဆို ပလပ်ကျွတ်တယ်ပေါ့။ အဲဒါတွေက ဘာကြောင့်ဖြစ်တာလဲ။ အသက်ကြီးလို့လား (လူငယ်တွေလည်းဖြစ်တာပဲ)၊ အရက်သောက်လို့လား( မိန်းကလေးတွေကျ ဘယ်လိုပြောမလဲ)၊ အလုပ်တွေပိလို့လား( အလုပ်မည်မည်ရရမလုပ်တဲ့သူတွေမှာလည်း ဒီလိုဖြစ်တတ်တာပဲ)။ ဒါဆို ဘာကြောင့်လဲ.... (၁) မနက်စာ လွတ်တယ် နေ့တစ်နေ့ရဲ့အစမှာ ခန္ဓာကိုယ်အင်ဂျင်ကြီးကို လည်ပတ်နိုင်ဖို့ လောင်စာအဖြစ်စတင်ပေးမယ့် မနက်စာက သိပ်အရေးကြီးပါတယ်။ မနက်စာ မစားဖြစ်ရင်သွေးတွင်းသကြားဓာတ်ကို ကျစေပြီး ကြာလာရင် ဦးနှောက်ကိုထိခိုက်စေနိုင်ပါတယ်။ ဦးနှောက်ဟာ တခြားအစိတ်အပိုင်းတွေထက် အားအင်ပိုအသုံးပြုတာဖြစ်ပြီး တစ်နေ့တာရှိနေတဲ့ သွေးတွင်းသကြားဓာတ်တွေရဲ့ ၂၀%အထိ ယူသုံးနိုင်ပါတယ်။ ဦးနှောက်မှာ အာဟာရမလုံလောက်တာ ပုံမှန်လိုဖြစ်လာတဲ့အခါ အားအင်ချို့တဲ့မှုဖြစ်လာပြီး ဦးနှောက်ရဲ့တုံ့ပြန်နိုင်စွမ်းကို ယိုယွင်းလာစေပါတယ်။ ဦးနှောက်ဆဲလ်ေတွက မကျန်းမာတော့ဘဲ မြန်မြန်သေဆုံးကုန်ပါတယ်။ ဒါ့ကြောင့် မနက်စာလွတ်ရင် အစာအိမ်ပဲထိခိုက်မယ်မထင်လိုက်ပါနဲ့။ (၂) အိပ်ရေးပျက်ခံတယ် အိပ်ရေးပျက်ထားတယ်ဆိုရင် နောက်တစ်နေ့မှာ ဘာလုပ်လုပ်လေးဖင့်နေပြီး ဟိုမေ့ဒီမေ့ဖြစ်၊ […]

ရုပ်ရှင်တွေထဲမှာ မြင်ဖူးကြမှာပါ ။အတိတ်မေ့သွားပြီး ကိုယ့်မိသားစု ကိုယ်ချစ်ရတဲ့သူတွေကို ကာလတိုတစ်ခုလောက် သတိမရတော့တာမျိုး။ ဒါမျိုးက ရုပ်ရှင်တွေထဲမှာပဲ ရှိတာလား။ အပြင်မှာရော ဒီလို ခဏတာ အတိတ်မေ့သွားတဲ့သူတွေရှိလား။ ရှိပါတယ်။ အပြင်မှာလည်း ဒီလိုမျိုး ခဏလောက် အတိတ်မေ့သွားပြီး ဘာကိုမှသတိမရတော့တာမျိုးတွေရှိပါတယ်။ ဆေးပညာအရဆို ဒါကို short term amnesia (လတ်တလော မှတ်ဉာဏ် ပျောက်ဆုံးခြင်း ) လို့ခေါ်ပါတယ်။ ဒီဆောင်းပါးလေးထဲမှာတော့ (လတ်တလော မှတ်ဉာဏ် ပျောက်ဆုံးခြင်း )short term amnesia အကြောင်းလေးပြောပြပေးချင်ပါတယ်။ ရုပ်ရှငိထဲမှာပဲ မဟုတ်။ အပြင်မှာလည်း ဒီလိုမျိုး အတိတ်မေ့တာတွေရှိတယ်ဆိုတာလေး ပြောပြချင်တာပါ။ လတ်တလော မှတ်ဉာဏ်ဆိုတာ ဘာလဲ ။ ။ လတ်တလော မှတ်ဉာဏ် ဆိုတာ လူတစ်ယောက်ရဲ့ ဦးနှောက်ထဲမှာ ခုလတ်တလော တွေးနေတဲ့ အတွေးတွေကို ဦးနှောက်က […]

အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်Transient global amnesia (အဖြစ်များသော အတိတ်မေ့ခြင်းရောဂါ) ကဘာလဲ။ ရုတ်တရက်ဖြစ်သော ခဏတာ အတိတ်မေ့ရောဂါကိုဆိုလိုပြီး အဖြစ်များသော အာရုံကြောဆိုင်ရာရောဂါများဖြစ်သည့် အတက်ရောဂါ (သို့)လေဖြတ်လေငန်းရောဂါများကြောင့်ဖြစ်တတ်သည်။ ထိုကဲ့သို့အတိတ်မေ့နေစဉ်တွင် သိပ်မကြာခင်မှအဖြစ်အပျက်များသည် ရိုးရိုးရှင်းရှင်းပင် ပြန်စဉ်းစားမရပဲပျောက်ကွယ်ကုန်ကာသင်သည်မည်သည့်နေရာတွင် ရောက်နေသည်(သို့)မည်သို့ရောက်လာသည်ကို ပင်မမှတ်မိနိုင်တော့ပေ။ ပိုပြောရလျှင်ယခုဖြစ်ပျက်နေသောအရာများနှင့် ပတ်သတ်ကာသင်သည် ဘာကိုမျှမှတ်မိနိုင်စွမ်းရှိမည်မဟုတ်ပေ။ ထို့ပြင် သင့်အားဖြေထားပြီးသောအဖြေများကိုမမှတ်မိခြင်းကြောင့် မေးပြီးသားမေးခွန်းများကိုလည်း သင်သည်ထပ်ကာထပ်ကာ မေးနေတတ်သည်။ လွန်ခဲ့သည့် တရက်၊တလ (သို့)တစ်နှစ် ကဖြစ်ပွားခဲ့သောသင့်အားမေးမြန်းပါကလည်း စိတ်ထဲတွင်မမှတ်မိပဲဟာတာတာဖြစ်နေတတ်သည်။ ထိုအတိတ်မေ့ရောဂါတွင် သင်သည် ဘယ်သူဘယ်ဝါဖြစ်ကြောင်းကို မှတ်မိကာ သိကျွမ်းသူများကိုလည်း မှတ်မိသော်လည်း သင်၏မှတ်ဉာဏ်အချို့ပျောက်ဆုံးသွားမှုအား မလျော့ပါးသွားစေပါ။ ထိုကဲ့သို့ အတိတ်မေ့ခြင်းသည် ခဏသာဖြစ်ပြီး ပြန်ကောင်းသွားသောအခါ မှတ်ဉာဏ်သည်အကောင်းပကတိသာဖြစ်သည်။ Transient global amnesia (အဖြစ်များသော အတိတ်မေ့ခြင်းရောဂါ) က ဘယ်လောက်အဖြစ်များသလဲ အတိတ်မေ့ခြင်းရောဂါသည် အဖြစ်နည်းပါးကာ အန္တာရယ်ပေးနိုင်စွမ်းလည်းနည်းပါးပြီး ပြန်ဖြစ်ရန်လည်းခဲယဉ်းတတ်သည်။ ထပ်မံသိရှိလိုပါက သင်၏ဆရာဝန်နှင့် ဆက်လက်ဆွေးနွေးပါ။ လက္ခဏာများTransient […]

အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်Pick’s disease (ပစ်ခ်ရောဂါ) ကဘာလဲ။ ပစ်ခ်ရောဂါ ဆိုတာ အယ်ဇိုင်းမားနှင့် ဆင်တူတဲ့ စိတ်မူမမှန်ရောဂါ တစ်ခု ဖြစ်ပြီး အဖြစ်နည်းပါးပါတယ်။ ဒီရောဂါကြောင့် စိတ်ခံစားမှုတွေ၊ အပြုအမူ၊ စရိုက်လက္ခဏာ နဲ့ ဘာသာစကားတွေကို ထိန်းချုပ်တဲ့ ဦးနှောက်အစိတ်အပိုင်းတွေကို ထိခိုက်စေပါတယ်။ ဦးနှောက်ရှေ့ခြမ်းမူမမှန်ဖြစ်ခြင်း as frontotemporal dementia (FTD) သို့မဟုတ် ဦးနှောက်ရှေ့ခြမ်းယိုယွင်းမှု frontotemporal lobar degeneration (FTLD) လို့လည်းခေါ်ကြပါတယ်။ လိုအပ်တဲ့ အာဟာရတွေကို ရွှေ့ပြောင်းဖို့အတွက် သင့်ဦးနှောက်ဟာ သယ်ပို့စနစ်တစ်ခုကို အသုံးပြုပါတယ်။ ဒီစနစ်ကို ပရိုတင်းဓါတ်နဲ့ တည်ဆောက်ထားတာ ဖြစ်ပြီး မီးရထားလမ်းလိုမျိုး ယှက်ဖြာနေပါတယ်။ ဘယ်လို အာဟာရတွေဟာ ဘယ်နေရာကို သွားရမယ် ဆိုတာကို ဒီစနစ်ထဲမှာ ညွှန်ပြထားပါတယ်။ အာဟာရတွေ သွားလာတဲ့ လမ်းကြောင်းကို ဖြောင့်ဖြူးနေစေဖို့ ထောက်ပံ့ပေးတဲ့ […]

အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်Alzheimer’s Disease (အယ်လ်ဇိုင်းမားရောဂါ(စိတ်ချို့ယွင်းမှု ရောဂါတစ်မျိုး)) ကဘာလဲ။ အယ်လ်ဇိုင်းမားရောဂါ ဆိုတာက တဖြည်းဖြည်းချင်းဆိုးလာသောရောဂါတစ်မျိုးပါ။ မှတ်ဉာဏ်နှင့် အခြားစိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာအရ အရေးပါတဲ့လုပ်ဆောင်ချက်များကို ထိခိုက်ပျက်စီးစေနိုင်ပါတယ်။ ခေါင်းရှုပ်ထွေးခြင်း မှတ်မိရန်ခက်ခြင်းဖြင့် ရောဂါလက္ခဏာတွေစပြတတ်ပါတယ်။။ တဖြည်းဖြည်းနှင့် ဘဝ၏ အရေးကြီးပုဂ္ဂိုလ်များကိုပါမေ့ခြင်းနှင့် ပြုမူနေထိုင်မှုပုံစံပြောင်းလဲခြင်းတို့ဖြစ်သွားတတ်ပါတယ်။ အယ်လ်ဇိုင်းမားရောဂါသည် စိတ်ကစဉ့်ကလျားရောဂါ( ဦးနှောက်ချို့ယွင်းမှုကြောင့် မှတ်ဉာဏ်နှင့် ဆက်ဆံရေးပျက်စီးသွားသောရောဂါ) ဖြစ်စေသော အဖြစ်များဆုံးအကြောင်းအရင်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ အယ်လ်ဇိုင်းမားရောဂါ တွင် ဦးနှောက်ရှိဆဲလ်များသေဆုံးပြီး မှတ်ဉာဏ်နှင့် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ လုပ်ဆောင်ချက်များပျက်ယွင်းစေတာမျိုးခံစားရနိုင်ပါတယ်။ အယ်လ်ဇိုင်းမား၏ လက်ရှိကုသမှုများသည် ရောဂါလက္ခဏာများကို ယာယီသာသက်သာစေပါလိမ့်မယ်။ အချို့လူနာတွေမှာတော့ လုပ်ငန်းဆောင်တာများကို အချိန်ကြာကြာပိုလုပ်နိုင်အောင် ကူညီပေးပါတာမျိုးရှိနိုင်ပါတယ်။။ ဒါပေမယ့် အယ်လ်ဇိုင်းမားရောဂါကို ပျောက်ကင်းအောင်ကုသနိုင်သောကုထုံးမရှိသည့်အတွက်ကြောင့် လူမှုအဖွဲ့အစည်းများနှင့် ဆက်သွယ်၍ အကူအညီ အထောက်အပံ့များကို အမြန်ဆုံးရယူသင့်ပါတယ်။ Alzheimer’s Disease (အယ်လ်ဇိုင်းမားရောဂါ(စိတ်ချို့ယွင်းမှု ရောဂါတစ်မျိုး)) က ဘယ်လောက်အဖြစ်များသလဲ အယ်လ်ဇိုင်းမားရောဂါသည် အလွန်အဖြစ်များသော ရောဂါတစ်မျိုးပါ။ ရောဂါဖြစ်ပွားနိုင်တဲ့အချက်အလက်တွေကို လျှော့ချခြင်းနည်းလမ်းဖြင့်တော့ ရောဂါမဖြစ်အောင် […]