COVID-19 ဖြစ်ပွားချိန်မှာ မိဘတစ်ယောက်အနေနဲ့ မိမိကလေးအတွက် နည်းလမ်းကျကျ ဘယ်လို နေထိုင်သင့်သလဲဆိုတာ ပြောပြပေးပါမယ်။ သင်နဲ့ သင့်ကလေးရဲ့ အကျိုးအတွက် ဒီနည်းလမ်းတွေကို လိုက်နာဆောင်ရွက်ပါ။

(၁) ကလေးတစ်ယောက်ချင်းစီကို အချိန်ပေးပါ။

ကျောင်းပိတ်ထားတဲ့ အချိန်ဟာ ကလေးငယ်တွေ၊ ဆယ်ကျော်သက်လေးတွေနဲ့ မိဘတွေအကြား ဆက်ဆံရေး ပိုမိုခိုင်မာလာစေနိုင်ပါတယ်။ တစ်ဦးတစ်ယောက်ချင်းကို အချိန်ပေးလိုက်ခြင်းဟာ သူတို့လေးတွေကို ချစ်ခြင်းမေတ္တာနဲ့ လုံခြုံမှုတွေ ပေးစွမ်းနိုင်မှာပါ။

• အချိန်သတ်မှတ်လိုက်ပါ။ တစ်ယောက်ကို ပျမ်းမျှ မိနစ် (၂၀) လောက်ဆိုအဆင်ပြေပါတယ်။ တိတိကျကျဖြစ်စရာမလိုပါဘူး။ နေ့တိုင်းလည်း အချိန်တူညီစရာမလိုပါဘူး။ အချိန်သတ်မှတ်ပေးပြီး ကလေးတစ်ဦးချင်းစီနဲ့ ကုန်ဆုံးလိုက်ပါ။
• သင့်ကလေးဘာလုပ်ချင်သလဲဆိုတာကို မေးမြန်းပါ။ သူတို့လေးတွေ မိမိကိုယ်ကို ယုံကြည်မှုရှိစေဖို့ တည်ဆောက်ပေးပါ။
• ကလေးသေးသေးလေးတွေဆိုရင်တော့ အသံလေးတွေဖန်တီးပြုလုပ်ပေးတာမျိုး၊ အိုးခွက်တွေကို တီးပြီး သံစဉ်လေးတွေ လုပ်ပေးတာမျိုး ပြုလုပ်ပေးနိုင်ပါတယ်။ အတုံးဆက်တဲ့ကစားနည်းမျိုးတွေ ကို အတူဆော့ကစားပေးပါ ပုံပြင်ဖတ်ပြတာမျိုးနဲ့ ရုပ်ပုံလေးတွေပြတာမျိုးလည်း ပြုလုပ်ပေးနိုင် ပါတယ်။
• ကလေးငယ်တွေ (၅ နှစ်မှ ၁၀ နှစ်ခန့်တွေ) ကိုတော့ ပုံဆွဲတဲ့ကစားနည်းလေးတွေ၊ သီချင်းဖွင့်ပြီး အတူကတာမျိုးတွေနဲ့ အိမ်မှုကိစ္စတွေကို အတူလုပ်ဆောင်တာမျိုး၊ ဟင်းတူတူချက်တာမျိုးတွေနဲ့ ကျောင်းစာတွေမှာ ကူညီတာမျိုးတွေလုပ်ပေးနိုင်ပါတယ်။
• ဆယ်ကျော်သက်ကလေးတွေရဲ့ အပြန်အလှန်ဆက်သွယ်ရေး မပြတ်တောက်အောင်လည်း ဂရုစိုက်ပေးပါ။ ဆယ်ကျော်သက်တွေရဲ့ သဘောသဘာဝဟာ အပေါင်းအသင်းမက်တတ်ကြပါတယ်။ သူတို့လေးတွေအထီးကျန်ဆန်မှုကို မခံစားရဖို့နဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အထိအခိုက်မရှိစေဖို့ လူမှုကွန်ယက်တွေကတစ်ဆင့် သူငယ်ချင်းတွေနဲ့ ဆက်သွယ်မှုပြုလုပ်နေပါစေ။ ဒီအတွက်ဖုန်းလိုင်း နဲ့ အင်တာနက်မပြတ်တောက်စေဖို့ သင့်ဖက်က ကြိုးစားပေးပါ။ (ဥပမာ ဖုန်းဘေလ်ထည့်ပေးမျိုးကို ပြုလုပ်ပေးနိုင်ပါတယ်။)
• ဆယ်ကျော်သက်တွေကို သူတို့ကြိုက်တဲ့အားကစားအကြောင်း၊ ဂီတအမျိုးအစား အကြောင်း၊ နာမည်ကြီး သရုပ်ဆောင်အကြောင်း၊ အဆိုတော်အကြောင်းပြောတာမျိုးတွေ လည်းလုပ်နိုင်ပါတယ်။ ထမင်းအတူတူချက်တာမျိုး၊ သူတို့ကြိုက်တဲ့ မုန့်လုပ်စားတာမျိုးတွေလည်း လုပ်နိုင်ပါတယ်။ နှစ်သက်သဘောကျနေတဲ့ သူငယ်ချင်းတစ်ယောက်အကြောင်း ပြောလာရင်လည်း နားထောင်ပေးလိုက်ပါ။ သီချင်းတွေလည်း တူတူဆိုနိုင်ပါသေးတယ်။
• ဒီနေရာမှာတော့ စိတ်အာရုံအားလုံး သူတို့ဆီကိုပဲ ဦးတည်ထားပါ။ မျက်လုံးချင်းဆုံပေးပါ။ အပြည့် အဝနားထောင်ပါ။
• တီဗီတွေ၊ ဖုန်းတွေကို တတ်နိုင်သမျှပိတ်ထားပါ။

(၂) တစ်နေ့တာ လုပ်ငန်းဆောင်တာတွေကို သတ်မှတ်ပေးပါ။

COVID-19 ဟာ သင်နဲ့ သင့်ကလေးတွေရဲ့ တစ်နေ့တာလုပ်ငန်းဆောင်တာတွေကို ပျက်ယွင်းစေပါတယ်။ သင့်ကလေးရဲ့ ကျောင်းကိစ္စတွေကိုပါ အခက်အခဲဖြစ်စေတတ်ပါတယ်။ ဒီတော့ တစ်နေ့တာလုပ်ငန်းဆောင်တာကို အသစ်ဖန်တီးသတ်မှတ်လိုက်ပါ။

• အလျှော့အတင်းပြုလုပ်နိုင်ပြီး နေ့တိုင်းအတွက် လွယ်ကူတဲ့အရာမျိုးဖြစ်ပါစေ။ သင်ကိုယ်တိုင် အတွက်ရော သင့်ကလေးအတွက်ပါ အချိန်စာရင်းထည့်ဆွဲပါ။ အနားယူချိန်တွေလည်းပါဝင်ပါစေ။
• အချိန်စာရင်းပြုလုပ်ရာမှာ ကလေးကိုယ်တိုင် ပါဝင်ခိုင်းပါ။ သူတို့ကိုယ်တိုင်လုပ်ထားတဲ့ အချိန်စာရင်းဆိုရင် လိုက်နာဆောင်ရွက်ဖို့ သူတို့အတွက်ပိုမိုလွယ်ကူမှာပါ။
• လေ့ကျင့်ခန်းတွေပါဝင်ပါစေ။ ကိုယ်လက်လှုပ်ရှား အားကစားလေ့ကျင့်ခန်းတွေဟာ ကလေးလေး တွေအတွက် စိတ်ဖိစီးမှုကို လျှော့ချပေးနိုင်သလို ကိုယ်ခန္ဓာလည်း ပိုမိုကြံ့ခိုင်သန်မာလာမှာပါ။
• လုံခြုံစိတ်ချရတဲ့ အကွာအဝေးမှာ ရှိနေဖို့ သင်ပေးပါ။ Lockdown မချထားနိုင်တဲ့နိုင်ငံ ဒါမှမဟုတ် အပြင်ထွက်ခွင့် မပိတ်ပင်ထားတဲ့ နိုင်ငံဖြစ်ခဲ့ရင် လိုအပ်လာလို့ သင့်ကလေးအပြင်ထွက်ပါက ဘယ်လိုအကွာအဝေးမှာ လုံခြုံစိတ်ချရအောင် နေရမယ်ဆိုတာ သင်ပေးလိုက်ပါ။ လူတစ်ဦးနဲ့ တစ်ဦး ၃ ပေမှ ၆ ပေ အကွာမှာရှိနေသင့်ကြောင်း၊ နှာချေချောင်းဆိုးနေသူတွေနဲ့ ဝေးဝေးမှာနေ သင့်ကြောင်းသင်ပေးပါ။
• လက်ဆေးခြင်းကို စနစ်တကျသင်ကြားပေးပါ။ စက္ကန့် (၂၀) ကြာအောင်လက်ဆေးပါ။ သီချင်းလေး နဲ့ မြူးမြူးကြွကြွသင်ပေးပါ။ လက်ပုံမှန်ဆေးတဲ့ ကလေးကိုလည်း ချီးကျူးပေးပါ။
• မျက်နှာကို လက်နဲ့ခဏခဏမကိုင်မိအောင်လည်း ဂိမ်းလေးတွေနဲ့ သင်ပေးနိုင်ပါတယ်။ (ဥပမာ – တစ်နာရီမှာ လက်နဲ့ မျက်နှာနဲ့ထိတွေ့တဲ့ အကြိမ်ရေအနည်းဆုံးကလေးကို ဆုတစ်ခုခုပေးတာမျိုး ပြုလုပ်နိုင်ပါတယ်။
• သင်ကိုယ်တိုင်လည်း စံပြဖြစ်အောင်နေပါ။ ဥပမာ လက်ခဏခဏဆေးတာမျိုး၊ လူများတဲ့နေရာကို ရှောင်ရှားတာမျိုးတွေကို သင်ကိုယ်တိုင်ပြုမူနေထိုင်ပါ။ ဖျားနာနေသူတွေ၊ ထိခိုက်ခံစားလွယ်သူတွေနဲ့ COVID-19 ရောဂါကူးစက်ခံရသူတွေအကြောင်းကိုလည်း မေတ္တာထားတဲ့စကားတွေပဲ ပြောမိပါစေ။ သင့်ကလေးတွေဟာ သင့်ရဲ့ စိတ်ဓာတ်တွေ၊ အပြုအမူတွေကို လိုက်သင်ယူနေမှာဖြစ်လို့ပါ။
• နေ့တစ်နေ့ရဲ့ အဆုံးမှာတော့ တစ်နေ့တာအတွင်း ကလေးအတွက် ပျော်ရွှင်မှုအဖြစ်ရဆုံး အရာအကြောင်း သင့်ကလေးကို ပြန်လည်မေးမြန်းပါ။
• ဒါတွေလုပ်ဆောင်နိုင်ပြီဆိုရင်တော့ သင့်ကိုယ်သင်လည်း တစ်နေ့တာအတွက် ချီးကျူးလိုက်ပါ။

(၃) စိတ်ဖိစီးမှုကို ဖြေရှင်းပေးပါ။ စိတ်တည်ငြိမ်မှုရပါစေ။

ကမ္ဘာနဲ့အဝှမ်း ကပ်ရောဂါကြီးကို ခံစားနေရချိန်မှာ လူတိုင်း စိတ်ဖိစီးနေကြမှာပါ။ ဒါကြောင့် သင်ကိုယ်တိုင်ကြံ့ခိုင်နေရုံသာမက သင့်ကလေးကိုလည်း စိတ်ဖိစီးမှုကင်းဝေးအောင် ကြိုးစားပေးပါ။

• သူတစ်ယောက်တည်းမဟုတ်ကြောင်းပြောပြပေးပါ။ သန်းထောင်ချီတဲ့လူတွေဟာ ဒီလိုကြောက်ရွံ့ မှုတွေကို ခံစားနေရကြောင်းပြောပြပေးပါ။ သူတို့ရဲ့ စိတ်ခံစားမှုတွေကို မျှဝေနားထောင်ပေးပါ။ လူမှုကွန်ယက်စာမျက်နှာတွေ (ဥပမာ ဖေ့ဘွတ်စ်) ကို တတ်နိုင်သလောက်မသုံးမိပါစေနဲ့။
• နားထောင်ပေးပါ။ ကလေးတွေအတွက် အလုံခြုံဆုံးနဲ့ အနွေးထွေးဆုံးဟာမိဘရင်ခွင်ပါ။ သူတို့လေးတွေရဲ့ ကြောက်ရွံ့မှုတွေ၊ ခံစားမှုတွေကို အသေအချာနားထောင်ပေးပါ။
• သင်ကိုယ်တိုင်လည်းအနားယူပါ။ လူတိုင်းလူတိုင်းဟာ အနားယူဖို့လိုအပ်ပါတယ်။ သင့်ကလေးတွေ အိပ်ပျော်သွားတဲ့အခါ သင်နှစ်သက်တဲ့အရာတစ်ခုခုကို ပြုလုပ်တာမျိုးနဲ့ အနားယူနိုင်ပါတယ်။

(၄) COVID-19 အကြောင်းဗဟုသုတတွေ ပြောပြပေးပါ။

ရောဂါအကြောင်းကို သူတို့လည်း ကြားသင့်သလောက် ကြားပြီးသားဖြစ်မှာပါ။ ကြောက်ရွံ့မှာစိုးလို့ ဖုံးကွယ်ထားတာမျိုးမလုပ်ဘဲ အမှန်အတိုင်းပွင့်ပွင့်လင်းလင်းပြောပေးပါ။

• ပြောချင်မေးချင်တာမှန်သမျှ မေးမြန်းပါစေ။ လွတ်လွတ်လပ်လပ်ပြောပါစေ။ သူတို့ သိထားပြီးသား အတိုင်းအတာကို မေးမြန်းပြီး လိုအပ်တာတွေကို ထပ်မံဖြေကြားပြောပြပေးပါ။
• ရိုးသားပါ။ မေးခွန်းတွေအတွက် မှန်ကန်တဲ့အဖြေကိုပဲပေးပါ။ အသက်အရွယ်ပေါ်မူတည်ပြီး သင့်အဖြေကို နားလည်နိုင်စွမ်းကိုလည်း ထည့်စဉ်းစားပါ။
• မားမားမတ်မတ်ရပ်တည်ပေးပါ။ သင့်ကလေးဟာ အခုအချိန်မှာ ကြောက်ရွံ့နေတာမျိုး၊ စိတ်ရှုပ်ထွေးနေတာမျိုးဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဒီအခါမှာတော့ သင်ကိုယ်တိုင် သူတို့အတွက် ရှေ့မှာရှိနေကြောင်း ပြောပြပေးပါ။
• COVID-19 အကြောင်း ဗဟုသုတတွေကို ပြန်လည်မေးမြန်းပါ။ အဖြေကို သူတို့လေးတွေ မသိခဲ့ရင်ဖြစ်စေ၊ မှားယွင်းခဲ့ရင်ဖြစ်စေ မဆူပါနဲ့။ အပြစ်မတင်ပါနဲ့။ မှန်မှန်ကန်ကန်ပြန်လည်သင်ကြားပေးပါ။
• COVID-19 ဟာ ဘယ်သူဘယ်ဝါဖြစ်စေ၊ ဘယ်နေရာကလာတဲ့သူဖြစ်စေ၊ ဘယ်လိုပုံစံဖြစ်စေ၊ လူတိုင်းမှာရှိနေနိုင်ကြောင်းပြောပြပါ။
• ယခုလိုအချိန်မှာ COVID-19 ရောဂါခံစားနေရသူတွေ၊ ဖျားနာနေသူတွေကို ကုသပေး၊ အထောက်အပံ့ပေးတဲ့ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေလိုမျိုး သူရဲကောင်းတွေ ရှိနေကြောင်း ပြောပြပေးပါ။
• ဒါမှသာ သင့်ကလေးရဲ့ စိတ်ထဲမှာအားကျတဲ့ အတွေးအခေါ်တွေပေါ်လာပြီး တစ်နေ့နေ့ တစ်ချိန်ချိန်မှာ နိုင်ငံအတွက် အကျိုးပြုသူတွေ ဖြစ်လာမှာပါ။

ရေးသားသူ-ဒေါက်တာမှူးခင်