ကလေး ဆိုလို့ စိတ်ထဲမှာ ဘာမှ ခံစားနေရမှာ မဟုတ်ဘူး။ ဖြစ်ပျက်နေတာတွေကို ဘာမှမသိဘူးလို့ မထင်လိုက်ပါနဲ့။ ကျွန်မတို့တွေ သိထားတာထက်ကို ကလေးတွေက အရိပ်အခြေနားလည်ပါတယ်။ အိမ်မှာ ကိစ္စတစ်ခုခုဖြစ်ရင် လူကြီးတွေ ကလေးတွေလည်း ခံစားရတတ်ပါတယ်။ ဒီထဲမှာ ကိုယ်နှစ်သက်တဲ့ တစ်ယောက်ယောက် သေဆုံးသွားတာလည်း ပါပါတယ်။

မနေ့က လူမှုကွန်ယက်မှာ ဖခင်က ကြိုးဆွဲချပြီး သတ်သေတာကို live လွှင့်ပြီး အရွယ်မရောက်သေးတဲ့ ကလေးတွေကို စောင့်ကြည့်ခိုင်းတာပါ။ ဒီကိစ္စမှာ ဘယ်သူမှန်တယ်၊ မှားတယ်ဆိုတာကို မပြောလိုပါဘူး။ အဓိက ဆွေးနွေးချင်တာက ဒါကို မြင်လိုက်ရတဲ့ ကလေးတွေရဲ့ စိတ်ပါ။ လူကြီးတွေကတော့ ထင်မှာပဲ။ ကလေးတွေက ဆော့ရင်းပြုရင်း မေ့သွားမှာပါလို့။ ဒါပေမယ့် ကလေးတွေက မှတ်ဉာဏ်ကောင်းတာကို မေ့ထားလို့ မဖြစ်ပါဘူး။ ဒါဟာ သူတို့အတွက် စိတ်ဒဏ်ရာပါ။ Posttraumatic stress disorderလို့ ခေါ်တဲ့ မကောင်းတဲ့ အဖြစ်အပျက်တစ်ခုခုကို မျက်မြင်ကြုံလိုက်ရပြီးနောက် စိတ်ဒဏ်ရာဖြစ်ပြီး ကျန်ခဲ့မှာပါ။

ကလေးတိုင်းက PTSDနဲ့ ကြုံနိုင်တာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဒါပေမယ့် ကြုံခဲ့ရင်၊ ဒါကို အနီးကပ်နေသူက သေချာ ဂရုမစိုက်မိလိုက်ဘူးဆိုရင် ဒီကလေးက ဘဝတစ်လျှောက်လုံး ထိခိုက်နေမှာပါ။

ကလေးတွေအတွက် သူချစ်ခင်တဲ့သူ ရိုးရိုး သေဆုံးသွားတာနဲ့ ရုတ်တရက် ဒါမှမဟုတ် ကြောက်လန့်ဖွယ် အခြေအနေတစ်ခုမှာ သေဆုံးသွားတာနဲ့ မတူပါဘူး။ ကလေးက သူ့မျက်စိရှေ့မှာ သူချစ်ခင်တဲ့သူ ပုံမှန်မဟုတ်တဲ့ သွေးပျက်ဖွယ် အနေအထားနဲ့ သေဆုံးသွားခဲ့ရင် အဲ့ကလေးက Traumatic grief ဆိုတာကို ခံစားရပါတယ်။ မနေ့က ကိစ္စမှာဆိုရင် အဖေ ကြိုးဆွဲချ သေဆုံးတာကို မျက်မြင်တွေ့လိုက်ရတဲ့ ကလေးတွေရဲ့ အနေအထားပေါ့။ Childhood traumatic griefလို့ ခေါ်ပါတယ်။

ကလေး တွေရဲ့ တုံ့ပြန်ပုံ

သေဆုံးတယ်ဆိုတဲ့ အကြောင်းတရားပေါ် ကလေးတစ်ယောက်နဲ့ တစ်ယောက် တုံ့ပြန်ပုံခြင်း မတူပါဘူး။ သူတို့ရဲ့ အသက်၊ သေဆုံးတာကို ဘယ်လိုနားလည်ထားလဲ၊ ကလေးရဲ့ နဂို စိတ်ခံစားချက်ပေါ်မူတည်ပြီး တစ်ယောက်နဲ့ တစ်ယောက် မတူပါဘူး။ တစ်အိမ်တည်း နေတဲ့ ကလေးအချင်းချင်းတောင် မတူပါဘူး။ သေဆုံးခြင်းဆိုတဲ့ အကြောင်းအရာဟာ ကလေးတွေအတွက် ဘယ်လိုပဲ ဖြစ်ဖြစ် လက်ခံဖို့ ခက်ခဲပါတယ်။ ဒါကြောင့် နောက်ဆက်တွဲအနေနဲ့ ကလေးက စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာနဲ့ အပြုအမူတွေ ပြောင်းလဲလာတာကို တွေ့ရပါတယ်။ ဥပမာ အိပ်ချိန်တွေ၊ စားတဲ့ ပုံစံတွေ၊ စိတ်တို၊ စိတ်ဆတ်တာ၊ ဝမ်းနည်းတာ၊ တစ်ယောက်တည်း နေချင်တာ၊ ဒီသေဆုံးတဲ့ အကြောင်းကိုပဲ ထပ်တလဲလဲ ပြောနေတာ၊ တွေးနေတာ၊ သူတို့တွေ ဖွံ့ဖြိုး သင့်သလောက် မဖွံ့ဖြိုးတော့တာ စတာတွေကို ကြုံရနိုင်ပါတယ်။ ဒါတွေကို ကလေးနဲ့ အနီးကပ်နေသူတွေက သတိထားမိဖို့ လိုပါတယ်။ ဘာမှမဖြစ်လောက်ပါဘူးဆိုပြီး လွှတ်ထားလို့ မဖြစ်ပါဘူး။

ကလေး တွေရဲ့ ခံစားချက်

• သေဆုံးသွားတဲ့ သူအကြောင်းကို ပြန်စဉ်းစားတာ၊ အမှတ်တရတွေကို ပြန်စဉ်းစားတာ၊ ပြီးရင် ဒါမျိုး ပြန်မရနိုင်တော့ဘူးဆိုပြီး ဝမ်းနည်းတာ၊ ဒီလိုပြန်စဉ်းစားတိုင်းမှာ ကလေးတွေအတွက် အခါခါ စိတ်ထိခိုက်တာ။ နောက်တစ်မျိုးက သူဒီလိုခံစားရလို့ ဒီလူအကြောင်းကို လုံးဝမတွေးတော့တာ၊ ဒီလူနဲ့ ပတ်သတ်လို့ သူများပြောလာရင်တောင် မတုံ့ပြန်တော့တာ။
• ခုနကပြောခဲ့သလို ရုပ်ပိုင်း၊ စိတ်ပိုင်း ထိခိုက်တာ။ ဥပမာ အရင်က တစ်ခါမှ မဖြစ်ဖူးဘဲ ခုမှ အိပ်ရာထဲ ရှူးပေါက်ချတာ၊ ခဏခဏ ဂျီကျလာတာ၊ အကြောင်းအရင်း မယ်မယ်ရရ မရှိဘဲ ခေါင်းကိုက်တာတို့၊ ဗိုက်အောင့်တာတို့ စသဖြင့် ဂဂျီဂချောင်ကျတာ။
• တစ်ခါတစ်လေ အိပ်မက်ထဲထည့်မက်တာ၊ သူ့ကြောင့် ဆုံးသွားရတာပါဆိုပြီး အပြစ်တင်တာ၊ သေဆုံးသွားထဲပုံကိုပဲ ခဏခဏ ပြန်မြင်နေတာ (အထူးသဖြင့် အကြောင်းတိုက်ဆိုင်ရင်၊ ဆုံးသွားခဲ့တဲ့ နေရာကို ရောက်သွားခဲ့ရင်)

ဒီလို ခံစားချက်တွေဟာ ကလေးတွေ အတွက် သိပ်ကိုဆိုးပါတယ်။ ဘေးလူ သတိမပြုမိရင် ကလေးက မကောင်းတဲ့ နည်းလမ်းနဲ့ စိတ်ထွက်ပေါက်ကို ရှာသွားနိုင်ပါတယ်။

နောက်ဆက်တွဲပြဿနာ

ဒီကလေးတွေက နောက်ပိုင်းကျရင် စိတ်ထွက်ပေါက်ရှာတဲ့အနေနဲ့

• မူးယစ်ဆေးသုံးတာ
• ကိုယ့်ကိုကိုယ်သေကြောင်းကြံတာတွေ လုပ်တတ်ပါတယ်။ (အထူးသဖြင့် ရှေ့လူက သေကြောင်းကြံပြသွားရင် အဲ့ဒီနည်းလမ်းအတိုင်း လိုက်လုပ်တတ်ပါတယ်။)

ဒါ့ပြင်

• စိတ်ကျရောဂါ အပါအဝင် တခြားသော စိတ်ကျန်းမာရေး ပြဿနာတွေ ဖြစ်လာနိုင်တာ
• လူမှုရေး ပြဿနာတွေ ဖြစ်လာနိုင်တာ
• အစွဲအလမ်းလွန်ပြီး ကြောက်ရွံ့တာ (ဥပမာ ကြိုးဆွဲချ သေသွားခဲ့တယ်ဆိုရင် ကြိုးမြင်တိုင်း လန့်နေတာမျိုး) စတဲ့ ပြဿနာတွေ ကြုံရနိုင်ပါတယ်။

အနှစ်ချုပ်

ဒီဆောင်းပါးမှာ အဓိက ပြောချင်တာက ကလေးတွေရဲ့ စိတ်ခံစားချက်ကို လျစ်လျူမရှုသင့်ဘူးဆိုတာကိုပါ။ ကလေးပဲ မေ့မေ့ပျောက်ပျောက် ဖြစ်သွားမှာပါဆိုပြီး ထားလိုက်လို့ မရပါဘူး။ သူ့တို့မှာလည်း ခံစားတတ်တဲ့ နှလုံးသားရှိပါတယ်။ ခုcaseမှာ ဆိုရင် ကလေးတွေကို အနီးကပ် စောင့်ရှောက်နေသူတွေအနေနဲ့ ခုနက လက္ခဏာတွေကို စောင့်ကြည့်သင့်ပါတယ်။ လိုအပ်ရင် ကလေးစိတ်ကျန်းမာရေးအထူးကုနဲ့ ဆွေးနွေးသင့်ပါတယ်။ မိဘတွေအနေနဲ့လည်း ကလေးတွေရှေ့မှာ ကလေးစိတ်ထိခိုက်နိုင်တဲ့ ဘယ်အပြုအမူမျိုးကို မဆို (ရန်ဖြစ်တာကအစ) ရှောင်ကြည်ဖို့လိုပါတယ်။