ရုပ်ရှင်ထဲမှာဆိုရင်တော့ သားက ဒဏ်ရာရသွားရင် အမေကဖြစ်ဖြစ် ‘ကျွန်မကိုယ်ထဲက သွေးကို ယူပါ။ သူ့ကို သွင်းပေးပါ’ ဆိုပြီး ပြော၊ သွေးသွင်းပေး သက်သာလာဆိုတဲ့ Happy endingလေး ဖြစ်သွားတတ်ပါတယ်။ လက်တွေ့မှာလည်း ဒီလို လုပ်လို့ရတယ်ဆိုပြီး အမျိုးတစ်ယောက်ယောက် သွေးလိုလို့ သွားလည်း ပေးရော ဆရာဝန်က အမျိုးအချင်းချင်း သွေးသွင်းလို့ မရဘူးပြောရော။ ဘာလို့လဲ။ ကိုယ်အင်္ဂါတွေ လှူရင်တောင် ဆွေမျိုးနီးစပ်တွေထဲက လှူရတာ။ ဆွေမျိုးအချင်းချင်း သွေးမသွင်း သင့်တာက ဘာကြောင့်လဲ။
ဆွေမျိုးအချင်းချင်း သွေးမသွင်း သင့်တာ ဒါကြောင့်ပါ။
ဆွေမျိုးအချင်းချင်း သွေးသွင်းတဲ့အခါ အခန့်မသင့်ရင် Transfusion Associated Graft-Versus-Host Disease (TA-GVHD) ဆိုတာ ဖြစ်တတ်ပါတယ်။ ဒါက ရှားပေမယ့် ဖြစ်လာရင် သေနှုန်းက ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းလောက် ရှိပါတယ်။
ဟိုးအရင်တုန်းက သွေးလိုရင်၊ သွေးအမျိုးအစားလည်း တူတယ်ဆိုရင် အမျိုးတွေဆီက ယူပြီး သွင်းပေးလေ့ရှိပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အဲ့ဒီလူနာတွေက သိပ်မကြာဘူး၊ လက္ခဏာတွေ အပြင်းအထန်တွေ ခံစားရပြီး သေဆုံးသွားကြပါတယ်။ ဒီလိုမျိုး သွေးသွင်းပြီး ၁လလောက်အကြာမှာ ဆုံးသွားကြတာတွေ များလာတော့ ဘာကြောင့်လဲဆိုတာကို လေ့လာရာကနေ TA-GVHD ကြောင့် ဆိုတာကို သိလာကြပါတယ်။ ဒါကြောင့် နောက်ပိုင်းမှာ အမျိုးအချင်းချင်း သွေးလှူတာကို လက်မခံတော့တာပါ။
TA-GVHD ဆိုတာ
ဥပမာ ပြောရရင် ကျောက်ကပ်အစားထိုးထားတဲ့ လူနာမှာ လူနာရဲ့ ခန္ဓာကိုယ်က ကျောက်ကပ်ကို လက်မခံနိုင်ဘဲ ပြန်တိုက်သလို သွေးသွင်းထားတဲ့ လူနာမှာလည်း အလားတူဖြစ်ရပ်မျိုး ဖြစ်တာပါ။
သွေးသွင်းတဲ့အခါ အလှူရှင်ဆီကနေ lymphocytes လို့ခေါ်တဲ့ သွေးဖြူဥဆဲလ်တွေ ပါလာပါတယ်။ ပုံမှန်ဆိုရင်တော့ လူနာဘက်က ဒီဆဲလ်တွေက ငါတို့နဲ့ တူတူပဲ သတ်မှတ်ပြီး အန္တရာယ်မပေးပါဘူး။ ဒါပေမယ့် တချို့အခြေအနေ (အထူးသဖြင့် ခုခံအား ကျနေတဲ့ အချိန်) မှာဆိုရင်တော့ ဒီလိုမျိုး မမှတ်မိတဲ့အတွက် အလှူရှင်ဆီက သွေးဆဲလ်က လူနာရဲ့ ဆဲလ်တွေ၊ အရေပြား၊ အူလမ်းကြောင်း၊ ရိုးတွင်းခြင်ဆီ စတာတွေကို တိုက်ခိုက်တဲ့အတွက် သေဆုံးသည်အထိ ဖြစ်လာရတာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ဘယ်သူတွေက TA-GVHD ဖြစ်နိုင်သလဲ။
TA-GVHD က ဘယ်သူ့မှာ ဖြစ်မလဲဆိုတာက ပြောရခက်ပါတယ်။ ခုခံအားကျတဲ့ သူတွေအပြင် ဒီလူတွေမှာလည်း တွေ့ရတတ်ပါတယ်။
- ရိုးတွင်းခြင်ဆီ အစားထိုး ကုသမှု ခံယူထားတဲ့ လူနာတွေ
- မွေးရာပါ T lymphocytes ချို့တဲ့နေတဲ့သူတွေ
- Hodgkin lymphoma လို့ခေါ်တဲ့ သွေးကင်ဆာရှိသူတွေ
- မွေးစကလေးတွေမှာ သွေးလဲတဲ့အခါ
- ကင်ဆာကြောင့် ဆေးသွင်းတာ၊ ရောင်ခြည်ပြတာကို ပမာဏများများ ခံယူနေရတဲ့သူတွေ
- Purine နဲ့ အလားတူ ဆေးတွေ ဖြစ်တဲ့ alemtuzumab, antithymocyte globulin မှီဝဲနေတဲ့သူတွေ
- သားအိမ်ကနေတဆင့် သန္ဓေသားထဲကို သွေးသွင်းရတဲ့အခါ
- ကိုယ်ခံအား ကောင်းပေမယ့် သွေးအနီးဆုံးဆွေမျိုးဆီက သွေးသွင်းတဲ့အခါ (ဥပမာ မောင်နှမအရင်းအချာ၊ မိရင်းဖရင်း)
- လမစေ့ ပေါင်မပြည့်တဲ့ ကလေးတွေ သွေးသွင်းတဲ့အခါ
- နှလုံးခွဲစိတ်မှု လုပ်တဲ့အခါ
- ဆွေမျိုးဆီကနေ ခုသွေးထုတ်ပြီး ချက်ချင်း ပြန်သွင်းတဲ့အခါ
- လောလောလတ်လတ် ထုတ်ထားတဲ့ သွေးကို သွင်းတဲ့အခါ
ဘယ်သူမှာမဆို ဖြစ်သွားနိုင်တယ်ဆိုပေမယ့် ခုပြောခဲ့တဲ့ သူတွေကတော့ ဆွေမျိုးတွေဆီက သွေးသွင်းတာကို ရှောင်ကြဉ်သင့်ပါတယ်။
စိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းတဲ့အချက်က ခုခံအားကျတဲ့သူတွေမှာ တွေ့ရများတယ်ဆိုပေမယ့် HIVပိုးရှိသူမှာ တွေ့ရတာတော့ ရှားပါတယ်တဲ့။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ဗိုင်းရပ်စ်နဲ့ သွေးလှူရှင်ရဲ့ T lymphocyte ကြားက တုံ့ပြန်မှုကြောင့် ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
နောက်တစ်ချက်က ချက်ချင်းထုတ်ပြီး ချက်ချင်း သွင်းတဲ့ သွေးထက် ၁၄ရက်ကျော်ကြာအောင် သိုလှောင်ထားတဲ့ သွေးတွေက ဖြစ်နိုင်ခြေ နည်းတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
TA-GVHD ရဲ့ လက္ခဏာများ
လက္ခဏာတွေက သွေးသွင်းပြီး ၈-၁၀ ရက်လောက်အကြာမှာ ပြတတ်ပါတယ်။ လက္ခဏာအနေနဲ့
- ဖျားတာ
- အရေပြားမှာ အနီစက်တွေ ထွက်တာ
- ဝမ်းလျှောတာ
- ရိုးတွင်းခြင်ဆီ ထိခိုက်တာ
- သွေးဆဲလ်၃မျိုးလုံး နည်းသွားတာ (သွေးနီဥ၊ သွေးဖြူဥ၊ သွေးဥမွှား)
- အသည်းထိခိုက်တာတွေ ခံစားရနိုင်ပါတယ်။
TA-GVHD ကို ဘယ်လိုကုသနိုင်မလဲ။
TA-GVHD ရဲ့ သေနှုန်း ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းနဲ့ အထက်မှာ ရှိပါတယ်။ အများစုက လက္ခဏာပြပြီး ၁-၃ပတ်အတွင်းမှာ ပိုးဝင်တာကြောင့် သေဆုံးကြပါတယ်။ ခုခံအားကို ထိန်းဖို့ စတီးရွိုက်တွေ၊ ခုခံအားထိန်းဆေးတွေ၊ ရိုးတွင်းခြင်ဆီ အစားထိုးတာတွေ လုပ်နိုင်ပေမယ့် ရှင်နှုန်း နည်းပါတယ်။
ဒါကြောင့် မဖြစ်အောင် ကြိုတင်ကာကွယ်တာက အကောင်းဆုံးပါပဲ။
TA-GVHD မဖြစ်အောင် ဘယ်လိုကာကွယ်ကြမလဲ။
သွင်းမယ့် သွေးထုပ်ကို ရောင်ခြည်ဖြတ်လို့ ရပါတယ်။ Gamma radiationတွေ X radiationတွေနဲ့ lymphocyte တွေ ဆက်မပွားအောင်၊ DNA ပျက်စီးအောင် လုပ်ထားမယ်ဆိုရင် ကိုယ်ထဲရောက်တဲ့အခါ ဓာတ်ပြုတုံ့ပြန်တာကို တားနိုင်မှာပါ။
Lymphocyte ကြောင့်ဆိုတော့ Lymphocyte မပါတဲ့ သွေးကို သွေးရင် မရဘူးလားဆိုတော့ ဒါကလည်း အပြည့်အဝကာကွယ်နိုင်မယ်လို့ အာမခံချက် မရှိပါဘူး။
ဒါကြောင့် ရောင်ခြည်ဖြတ်လို့ရရင် ဖြတ်၊ မရရင် အမျိုးအချင်းချင်း သွေးသွင်းတာကို ရှောင်တာက အကောင်းဆုံးပါ။
ဒါဆို မြန်မာနိုင်ငံက ဆေးရုံတွေမှာ ဘာလို့ ဆွေမျိုးတွေက သွေးကို ပေးလို့ရတာလဲ။
မြန်မာနိုင်ငံက ဆေးရုံတွေမှာ လူနာကို သွေးသွင်းဖို့ ဆွေမျိုးတွေကလှူရင် ယူထားတာမျိုး ရှိပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဒါက ကိုယ့်လူနာအတွက် သုံးတာ မဟုတ်ပါဘူး။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ သွေးလှူဘဏ်တွေ ရှိပေမယ့် သွေးလိုအပ်ချက်က လှူတာထက် ပိုများပါတယ်။ ဒါ့ပြင် သွေးထုပ်တွေကို နေရာတိုင်းမှာ ရောင်ခြည်ဖြတ်လို့ မရပါဘူး။
ဒါကြောင့် ဆွေမျိုးအချင်းချင်း သွေးသွင်းပေးလေ့မရှိပါဘူး။ လူနာကို သွင်းပေးတာက တခြားအလှူရှင်ဆီက သွေးပါ။ ဆွေမျိုးတွေဆီက သွေးယူထားတယ်ဆိုတာက အစားပြန်ပေးတာပါ။ ဆိုလိုတာက သွေးမလုံလောက်တဲ့အတွက် ကိုယ်က တစ်ထုပ်သွင်းပြီးတိုင်းမှာ နောက်လူနာအတွက် တစ်ထုပ်ပြန်လှူခဲ့ရပါတယ်။ ဒါမှ သွေးပြတ်လတ်မှု မရှိမှာပါ။
ဆွေမျိုးအချင်းချင်း သွေးမလှူသင့်တဲ့အကြောင်းရင်းက
- TA-GVHD ဖြစ်နိုင်လို့ပါ။
- ဒါက သေနှုန်း ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော်ပါတယ်။
- ဒါကြောင့် ဆွေမျိုးအချင်းချင်း သွေးလှူတာကို ရှောင်ရှားတာက အကောင်းဆုံး ကာကွယ်နည်း ဖြစ်ပါတယ်။
[embed-health-tool-bmi]
