လတ်တလော ဖေ့ဘွတ်မှာ ခေတ်စားနေတာက ဖျားရင် အိမ်မှာပဲ နေမယ်။ ဆေးသောက်မယ်။ ၁၄ရက်ပြည့်ရင်ရပြီ။ ပိုးရှိရှိ မရှိရှိ စစ်မနေတော့ဘူး။ ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် ဆေးရုံတက်လည်း ပါရာစီတမောပဲ သောက်ရတာပဲကို ဆိုပြီး အတွေ့ရများလာပါတယ်။ ဒါဟာ တကယ်ပဲ လက်တွေ့မှာ အလုပ်ဖြစ်နိုင်သလား။ တူတူစဉ်းစားကြည့်ရအောင်။

သင့်မှာ ရောဂါပိုးရှိတယ်လို့ သံသယရှိရင်

ခုနေ မတော်တဆများ ဖျားတယ်၊ အနံ့ပျောက်တယ်၊ ချောင်းတွေဆိုးတယ်ဆိုပါစို့။ သင်ကိုဗစ်ပိုးရှိနေတာ ဖြစ်နိုင်သလို တခြားရောဂါလည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ သေချာ မသိပါဘူး။ လောလောဆယ်က ကိုဗစ်က အဖြစ်များနေတာဆိုတော့ ကိုဗစ်ပဲ အာရုံရှိမှာပါ။

ကိုဗစ်လို့ ထင်ရင် လုပ်နိုင်တာ နှစ်ခုရှိပါတယ်။ ခုနက ပြောသလို အိမ်မှာပဲ တိတ်တိတ်လေးနေပြီး ပိုးမစစ်ဘဲ ဆေးသောက်မလား ဒါမှမဟုတ် သက်ဆိုင်ရာကို သွားပြီး ဆေးစစ်ခံမလားပေါ့။ ဒီနေရာမှာ အားသာချက်တွေ အားနည်းချက်တွေ ရှိလာပါတယ်။

အိမ်မှာပဲ နေမယ်ဆိုရင် ဒါတွေကို အရင်ကြိုတွေးထားပါ။

• ကိုယ်ဘယ်က ကူးလာလဲ၊ ဘယ်သူ့ကို ကူးသွားလဲ မသိပါဘူး။ တချို့ကလည်း ပြောတယ်။ Local transmission ပြည်တွင်းကူးစက်မှု ဖြစ်နေပြီ။ ဒါတွေက အရေးမကြီးပါဘူးပေါ့။ ဒါပေမယ့် စဉ်းစားကြည့်ရအောင်။ ကိုယ်ကသာ လက္ခဏာပြတာ၊ ကိုယ့်ဆီက ကူးသွားတဲ့ သူက လက္ခဏာ မပြခဲ့ရင်၊ သူက မဖြစ်မနေ လိုအပ်လို့ အပြင်ထွက် အလုပ်လုပ်ရတဲ့သူ ဖြစ်နေရင် သူများဆီကို ဆက်ဆက်ကူးသွားမှာပါ။ ဒါကြောင့် contact tracing ထိတွေ့သူရှာဖွေတာလုပ်ဖို့ လိုပါတယ်။
• နောက်တစ်ခုက ကိုယ်သည် အိမ်မှာနေမယ့် Home Quarantine ( Qလို့အတိုရေးရအောင်)ကို အမှန်တကယ် လိုက်နာဖို့ လိုပါတယ်။ ၂ပတ်လုံးလုံး အိမ်ကလူတွေနဲ့ ခပ်ကင်းကင်း နေနိုင်ဖို့လိုပါတယ်။
• ပြီးတော့ အိမ်က လူတွေမှာ သက်ကြီးရွယ်အိုတွေ၊ ရောဂါအခံရှိသူတွေ၊ ကိုယ်ခံအား မကောင်းတဲ့သူတွေ ရှိနေလား ထည့်စဉ်းစားပါ။ ရောဂါလက္ခဏာ မပြခင် ၂ရက်ကတည်းက ကိုဗစ်က သူများဆီကူးနေနိုင်ပါတယ်။ သူတို့ဆီမှာ ပိုးရှိနေရင် ဘာတွေ ဖြစ်လာမလဲ။
• နောက်ပြီး ကိုယ်က ကောင်းနေပေမယ့် မတော်တဆ ရောဂါဖောက်လာနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ အခြေအနေကို ထည့်စဉ်းစားထားပါ။ အိမ်မှာ ဘယ်သူမှ မသိအောင် နေပြီးမှ အဲ့ဒီအချိန်ရောက်မှ ဘယ်သူ့ကို ဆက်သွယ်ကြမလဲ။
• မတော်တဆများ ပတ်ဝန်းကျင်က သိသွားရင် ရောဂါထိမ်ချိန်မှုနဲ့ ဝိုင်းပြီး အပြစ်ပြောနိုင်တာကိုလည်း ကြိုတွေးထားပါ။

အိမ်မှာ ဒီတိုင်းနေတာနဲ့ Home Qကမတူပါဘူး။

ဆေးစစ်မယ်ဆိုရင်ရော

• ကိုယ့်ကိုယ်ကို သံသယရှိလို့ ဆေးသွားစစ်ရင်တောင် လတ်တလော အနေအထားအရ လူများနေလို့ စစ်ခွင့်မရပဲ နောက်နေ့တွေ ထပ်လာရပါမယ်။ စစ်ပြီးရင်တောင် လူနာများလွန်းလို့ အဖြေကို အချိန်ကြာကြာ စောင့်ရမှာပါ။
• သွားစစ်ရင်ရော ဘာစီးသွားမျာလဲ။ ကိုယ်ပိုင်ကား မရှိတဲ့သူဆို အန္တရာယ်များပါတယ်။
• Positive ထွက်ခဲ့ရင် အိမ်ကို ကားတွေနဲ့ လာခေါ်မှာပါ။ အိမ်ကို ကြိုးတားသွားမှာပါ။ ရပ်ကွက်ကလည်း ဝိုင်းကြည့်မှာပါ။ အခန့်မသင့်ရင် အင်တာနက်ပေါ်ရောက်သွားတာတို့၊ စောင်းမြောင်း ပြောတာတို့ ခံရမှာပါ။
• ရပ်ကွက်ကောင်းမှုနဲ့ အိမ်လိပ်စာ အွန်လိုင်းပေါ်ရောက်သွားတော့ အိမ်မှာ လူမရှိဘူးဆိုပြီး အိမ်လည်း အဖောက်ခံရနိုင်ပါတယ်။
• လက္ခဏာ ရှိရှိ၊ မရှိရှိ ဆေးရုံတက်ရမှာပါ။ လတ်တလောမှာ ရောဂါလက္ခဏာ မရှိရင်တော့ Q နေရာတွေမှာ သီးသန့်ခွဲထားမှာပါ။
• အိမ်ကလူတွေက facility Q ဒါမှမဟုတ် hotel Q ဝင်ရမှာပါ။ Facility Qက လူများပါတယ်။ နေရထိုင်ရကျဉ်းကျပ်ပါတယ်။ Hotel Qမယ်ဆိုရင် သိန်းဂဏန်းနဲ့ ကုန်မှာပါ။
• ကောင်းတဲ့အချက်ကတော့ တစ်အိမ်လုံး ဆေးစစ်ပြီးသား ဖြစ်သလို ကိုယ်မတော်တဆ ရောဂါဖောက်ရင်လည်း အနားမှာ ဆရာဝန်တွေ အဆင်သင့်ရှိပါတယ်။

နှစ်ခုလုံး အဆင်ပြောတာ မရှိတော့ဘူးလား။

ခုနက ပြောတဲ့ စည်းစနစ်ကျတဲ့ Home Qပါ။ ဒါဆိုရင် လုပ်ပါလားလို့ မေးစရာ ရှိပါတယ်။ လုပ်မယ်ဆိုရင် အောက်ကအချက်တွေကို ပြန်စဉ်းစားရပါတယ်။

• လူတွေ ဘယ်လောက် စည်းကမ်းလိုက်နာနိုင်မလဲ။ သူများတွေ မသိအောင် အပြင်လျှောက်သွားနေရင် ဘယ်လိုလုပ်မလဲ။ ကူးစက်နှုန်းက ထိန်းမရအောင် ဖြစ်သွားမှာပါ။
• အိမ်မှာ စည်းကမ်းနဲ့ မနေနိုင်လို့ မိသားစုတွေ ကူးသွားရင်ရော (အထူးသဖြင့် အသက်ကြီးတဲ့သူတွေ)
• ကိုယ်က မိသားစုနဲ့ နေတာမဟုတ်ဘဲ သူများနဲ့ နေတာဆိုရင်ရော သူတို့လက်ခံပါ့မလား (ဥပမာ ဘော်ဒါဆောင်)
• လူဦးရေ များလွန်းလို့ အိမ်မှာ ကိုယ့်အတွက် သီးသန့်နေရမယ့်နေရာ မရှိရင်
• ပတ်ဝန်းကျင်ကရော (ပိုးရှိနေတာကို ရပ်ကွက်ထဲထားရလား၊ သူများကူးရင် ဘယ်လိုလုပ်မလဲတို့၊ ရွာနာတယ်၊ ရပ်နာတယ်တို့ စသဖြင့်) ဒီစိန်ခေါ်မှုတွေ ရှိနေပါတယ်။ အခန့်မသင့်ရင် အိမ်ကို ခဲနဲ့ လာထုမှာပါ။

မလုပ်လောက်ဘူး မထင်ပါနဲ့။ အကြောက်တရားတွေ ကြီးစိုးလာရင် ဆင်ခြင်နိုင်စွမ်းက ပုံမှန်မဟုတ်ပါဘူး။ ဒါထည့်စဉ်းစားထားရမယ့် အခြေအနေတစ်ခုပါ။

ဒါဖြင့် ဆေးရုံက ဆင်းလာရင် အိမ်မှာ Home Q တစ်ပတ်နေရတာပဲလေလို့ ပြောစရာရှိပါတယ်။ ဟုတ်ပါတယ်။ ဒါလည်း Home Qပါပဲ။ ဒါပေမယ့် သူက ဆေးရုံက နေကောင်းလို့ ပြန်လွှတ်လိုက်ပြီး အိမ်မှာ စိတ်ချရအောင် တစ်ပတ် Qဝင်ခိုင်းတာပါ။ ရပ်ကွက်ကလည်း ဆေးရုံက ဆင်းလာပြီးသားဆို သိပ်မပြောတော့ပါဘူး။

ဒါဆို Home Qက လုံးဝမဖြစ်နိုင်တော့ဘူးလား။ ဒီလိုလည်း မဟုတ်ပါဘူး။ အလျှော့အတင်းတွေနဲ့ လုပ်ရင် ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဥပမာအန္တရာယ်ကင်းကင်းနဲ့ လုပ်လို့ရလောက်မယ့်သူကို အရင်ရွေးကြည့်ရအောင်။ ကိုယ်က သန်သန်မာမာ၊ ဘာရောဂါအခံမှလည်း မရှိဘူး။ ခုလည်း ပြင်းထန်တဲ့ လက္ခဏာ မရှိဘူး။ အိမ်မှာလည်း သက်ကြီးရွယ်အိုတွေ၊ ရောဂါအခံရှိသူတွေ မရှိဘူးဆိုရင် နေပေါ့။

ကိုယ်က သူများတွေနဲ့ စုနေတယ်၊ အတူနေတဲ့သူတွေလည်း လက်ခံနိုင်မယ်ဆိုရင်၊ စည်းကမ်းလည်းလိုက်နာနိုင်မယ်ဆိုရင် နေပေါ့။ ဒီလိုမျိုးပါ။

မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ နေထိုင်မှုအရ မိဘတွေနဲ့ နေတာများတဲ့အတွက် ဒီလို လူမျိုးက သိပ်မရှိပါဘူး။ ၁၀ယောက်မှာ ၂ယောက်လောက်ပဲ ရှိမှာပါ။ ၁၀ယောက် ၂ယောက်က မသိသာပေမယ့် ၁၀၀ဆို ၂၀၊ ၂၀၀ဆို ၄၀ပါ။ ဒီပမာဏဟာ နေ့တိုင်း ရာနဲ့ချီတက်နေတဲ့ လူနာတွေ မလိုအပ်ဘဲ ဆေးရုံမှာ သွားမပုံအောင် ကူညီနိုင်မှာပါ။

လူနာတွေ နည်းသွားရင် ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေလည်း သက်သာလာမယ်။ တကယ်လိုအပ်တဲ့ လူနာတွေကို ဖိဖိစီးစီး ကုသနိုင်မှာပါ။

ဒါဆို စိတ်ကူးထဲက Home Qလေးကို ပုံဖော်ကြည့်ရအောင်။

ဆိုကြပါစို့။ လူတစ်ယောက်က ဖျားလာပြီ ဒါမှမဟုတ် အနံ့မရတော့ဘူးဆိုပါတော့

• နီးစပ်ရာ ဖျားနာဆေးကုခန်းကို ဖုန်းဆက်ပြီး အကျိုးအကြောင်း ပြောလိုက်မယ်။ သူတို့က အကာအကွယ်ဝတ်စုံတွေ ဝတ်ပြီး ကိုယ်နဲ့ ကိုယ်မိသားစုကို ဆေးလာစစ်မယ်။ Swab နှာခေါင်းတို့ဖတ်၊ အာခေါ်တို့ဖတ် လာယူတယ်ပေါ့။ ဘယ်မှမသွားဖို့ပါ တစ်ခါတည်း မှာထား။ Contact tracingပါ နိုင်သလောက် လုပ်သွားမယ်။
• စျေးလည်း ထွက်မဝယ်ပါနဲ့ဦး။ ပြီးရင် စားရေး သောက်ရေး အဆင်ပြေအောင် လုပ်ပေးမယ်။
• ပြီးရင် အဖြေကို ပြန်လာပြောမယ်။ Positiveဆိုတာနဲ့ တစ်ခါတည်း သက်ဆိုင်ရာ ဆရာဝန်က ရပ်ကွက်က တာဝန်ရှိသူတွေကို အကြောင်းကြားထားမယ်။
• Home Qနေလို့ ရမရ ဆရာဝန်က စစ်ကြည့်မယ်။ ခုနက ပြောသလို နေလို့ ဖြစ်တယ်ဆို ဖြစ်တယ်၊ နေလို့မဖြစ်ဘူးဆိုလည်း ဘာလို့မဖြစ်လဲ တစ်ခါတည်း အကြောင်းရင်းပြောပြမယ်။
• နေမယ်ဆို လူနာကို Home Qရဲ့ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတွေကို တစ်ခါတည်း ရှင်းပြ၊ ပြီးရင် သိရှိကြောင်းနဲ့ ဖောက်ဖျက်ရင် အရေးယူခံရမယ်ဆိုတာ တစ်ခါတည်း လက်မှတ်ထိုးမယ်။
• လူနာအတွက် လိုအပ်မယ့် ဆေးတွေ (ဥပမာ ပါရာစီတမောတို့ ဗီတာမင်စီတို့ ချောင်းဆိုးပျောက်ဆေးတို့) တစ်ခါတည်း ပေးခဲ့မယ်။
• ပြီးရင် ရပ်ကွက်လူကြီးက အိမ်မှာ Q ဘယ်ရက်က ဘယ်ရက်ဆိုပြီး စာကပ်မယ်။
• လူနာဆီကို သက်ဆိုင်ရာ ဖျားနာဆေးကုခန်းက တစ်ရက် နှစ်ခေါက်လောက် ဖုန်းဆက်ပြီး ကျန်းမာရေး အခြေအနေစုံစမ်းမယ်။ အခြေအနေမကောင်းရင် ဆေးရုံခေါ်ကုမယ်။
• ရပ်ကွက်ကလည်း တစ်နေ့ နှစ်ခါလောက် အိမ်မှာပဲ နေလားဆိုပြီး စစ်ဆေးပေးမယ်။
• စားရေးသောက်ရေးအတွက်ကတော့ အသိရှိရင် အသိကို ဝယ်ရမယ့် စာရင်း ၅ရက် ၁ပတ်စာလောက် တစ်ခါတည်းမှာထားမယ်။ မရှိရင် ရပ်ကွက်လူကြီးကို အကူအညီတောင်းမယ်။ မှာချင်တာတွေ ဖုန်းနဲ့ပြော၊ ဝယ်လာပြီးရင် အိမ်ရှေ့မှာ ချထားမယ်။ ပြီးမှ ထွက်ယူမယ်။ ငွေကိုလည်း cashပေးမယ့်အစား ပိုက်ဆံ မထိရအောင် onlineကနေ လွှဲလို့ရတာတွေမှ များတာပဲမယ်။ လွှဲပေးလိုက်ပါမယ်။
• ဒီကြားထဲမှာ လိုအပ်ရင် swabနောက်တစ်ခေါက် လာယူလိမ့်မယ်။ အားလုံးအေးဆေးပဲဆို ၂ပတ်နေရင် Qထွက်ပြီး ပုံမှန်အတိုင်း နေလို့ရပါပြီ။

ဒါကတော့ စိတ်ကူးထဲက Home Q လေးပေါ့။ လိုအပ်ချက်တွေလည်း ရှိနေဦးမှာပဲ။ နောက်ပိုင်း လူတွေ Home Qနဲ့ အသားကျလာမယ်ဆိုရင် တော်တော်များများ Home Qနဲ့ နေလို့ရမှာပါ။ ဒါဆိုရင် လူပင်ပန်းတာတွေလည်း နည်းပြီး ပိုက်ဆံလည်း သိပ်မကုန်တော့ပါဘူး။

ဒါပေမယ့် ဒါက ကိုယ်တစ်ယောက်တည်းရဲ့ စိတ်ကူးသက်သက်ပါပဲ။ ကြည့်ကြည့်မယ်ဆိုရင် သက်ဆိုင်ရာဌာနတွေရဲ့ ပူးပေါင်းမှုတွေလည်း ပါသလို၊ လူတစ်ယောက်ချင်းစီရဲ့ သိတတ်မှုတွေလည်း လိုတာပေါ့။ ဒါမှ ကူးစက်မှုကို ထိန်းချုပ်နိုင်မှာပါ။

လတ်တလောမှာတော့ ပိုးရှိလူနာကို Home Qမလုပ်သေးတဲ့အတွက် ကိုယ်ကိုယ့်ကို သံသယရှိရင် ဘာလုပ်ပါလို့ အကြံမပေးချင်ပါဘူး။ ကောင်းကျိုး ဆိုးကျိုး ဉာဏ်နဲ့သာ ယှဉ်ပါ။ အကောင်းဆုံးကတော့ ကိုယ့်ကို ရောဂါမကူးအောင်၊ ကိုယ်ကနေ မကူးအောင် နေတာပါပဲ။