အသည်းရောဂါ ဆိုတာ အသည်းရဲ့လုပ်ဆောင်ချက်တွေမှာ ပျက်ယွင်းမှုတစ်ခုခုရှိနေတာကိုဆိုလိုပါတယ်။ အသည်း ဟာ ခန္ဓါကိုယ်အတွင်းက အရေးပါတဲ့လုပ်ဆောင်ချက်ပေါင်းများစွာအတွက် အကျိုးပြုနေတဲ့အစိတ်အပိုင်းဖြစ်တဲ့အတွက် သူ့မှာရောဂါဖြစ်တာ၊ ထိခိုက်တာတွေဖြစ်လာရင် ချွတ်ယွင်းမှုတွေက သိသာပါတယ်။
အသည်းရောဂါ ဖြစ်စေတဲ့ အကြောင်းရင်းများ
အသည်းရောဂါ ဖြစ်စေနိုင်တဲ့အကြောင်းရင်းတွေက အများကြီးရှိနိုင်ပါတယ်။ ဘာတွေလဲဆိုတာ ဆက်ကြည့်ရအောင်။
အရက်ကြောင့်
အရက်အလွန်အကျွံသောက်သုံးမှုကြောင့် အသည်းကိုထိခိုက်ပျက်စီးစေနိုင်ပါတယ်။ရောဂါပြင်းထန်မှုက အဆင့်ဆင့်ရှိပြီး လက္ခဏာတွေလည်းအမျိုးမျိုးရှိပါတယ်။
ဆေးကြောင့်
ဆေးဝါးတွေကြောင့် အသည်းဆဲလ်တွေ ခဏတာ သို့မဟုတ် ရေရှည်ရောင်ရမ်းလာတာဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။ တချို့ကသောက်သုံးမှုလွန်ကဲတဲ့အခါ အသည်းကိုထိတတ်ပေမယ့် တချို့ဆေးတွေကျ ပုံမှန်ပမာဏနဲ့ပဲ ထိခိုက်စေနိုင်ပါတယ်။
ကူးစက်နိုင်တဲ့အသည်းရောင်ရောဂါပိုးကြောင့်
အသည်းရောင်ရောဂါဆိုတာရောဂါပိုးကူးစက်ခံရလို့ အသည်းဆဲလ်တွေရာင်ရမ်းလာတာဖြစ်ပါတယ်။ ကပ်ပါးပိုးတွေနဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်တွေကသွေး သို့မဟုတ် ခန္ဓါကိုယ်အရည်တွေကတဆင့်၊ ရောဂါပိုးပါတဲ့ အစားအစာနဲ့ရေတို့ကတဆင့်၊ ဒါမှမဟုတ်ရောဂါကူးစက်ခံရတဲ့ သူနဲ့နီးနီးကပ်ကပ်နေမိရာကတဆင့် ကူးစက်ပြန့်ပွားနိုင်ပြီး အသည်းကိုပျက်စီးစေပါတယ်။ အသည်းရောဂါဖြစ်စေတဲ့အထဲက အဖြစ်များဆုံးရောဂါပိုးတွေကတော့ –
- အသည်းရောင် A ဗိုင်းရပ်စ်– အသည်းရောင် A ပိုးဟာ မစင်ကတဆင့် လူကိုကူးစက်တတ်တဲ့ဗိုင်းရပ်စ်ဖြစ်တဲ့အတွက် အစားအစာကိုင်တွယ်ပြင်ဆင်ရာမှာ သန့်ရှင်းဖို့ လက်ကိုမှန်မှန်ဆေးသင့်ပါတယ်။ ဒီပိုးက ကာကွယ်ဆေးနဲ့လည်း ကြိုတင်ကာကွယ်လို့ရနိုင်ပါတယ်။
- အသည်းရောင်B ဗိုင်းရပ်စ် – အသည်းရောင်B ပိုးဟာ ခန္ဓါကိုယ်အရည်များမှတဆင့် (ဆေးထိုးအပ်များ၊ရောဂါပိုးရှိသူရဲ့သွေး၊ လိင်ဆက်ဆံမှု တို့ကတဆင့်) ကူးစက်တတ်ပြီး နာတာရှည်အသည်းရောင်ခြင်းကိုဖြစ်လာစေပါတယ်။ အဲဒီကမှ အသည်းခြောက်ခြင်းနဲ့ အသည်းကင်ဆာတို့အထိဖြစ်လာစေနိုင်ပါတယ်။B ကာကွယ်ဆေးထိုးထားခြင်းဖြင့် ကာကွယ်နိုင်ပါတယ်။
- အသည်းရောင် C ဗိုင်းရပ်စ်– အသည်းရောင် B ဗိုင်းရပ်စ်လိုပဲခန္ဓါကိုယ်အရည်တွေကတဆင့် (ဆေးထိုးအပ်များ၊ရောဂါပိုးရှိသူရဲ့သွေး၊ လိင်ဆက်ဆံမှု တို့ကတဆင့်) ကူးစက်တတ်ပြီး နာတာရှည်အသည်းရောင်ခြင်းကိုဖြစ်လာစေတယ်၊ နောက်ပိုင်းမှာ အသည်းခြောက်ခြင်းနဲ့ အသည်းကင်ဆာတို့အထိဖြစ်လာစေနိုင်ပါတယ်။ သူကတော့ ကာကွယ်ဆေးမရှိသေးပါဘူး။ ကုသပျောက်ကင်းနိုင်တဲ့ဆေးဝါး၊ကုထုံးအသစ်တွေတော့ရှိနေပါပြီ။
- အသည်းရောင် D ဗိုင်းရပ်စ်ကတော့B ပိုးရှိနေပြီးမှ ကူးစက်ရှင်သန်နိုင်တာဖြစ်ပြီး ခန္ဓါကိုယ်အရည်တွေကတဆင့် ကူးစက်တတ်ပါတယ်။
- အသည်းရောင် E ဗိုင်းရပ်စ်က ရောဂါပိုးပါတဲ့ အစားအသောက်နဲ့ ရေကတဆင့်ကူးစက်တာဖြစ်ပါတယ်။
- မျိုးရိုးကြောင့်ဖြစ်တဲ့ အသည်းရောဂါ ကတော့ မိသားစုမျိုးရိုးကတဆင့် မျိုးဗီဇအရ ကူးစက်ရရှိတာဖြစ်ပါတယ်။
- ဓါတုပစ္စည်းထိတွေ့မှုကြောင့် အသည်းဆဲလ်တွေကိုရောင်ရမ်းစေပြီး ထိခိုက်ပျက်စီးစေတာမျိုးလည်း ရှိပါတယ်။anabolic steroids၊vinyl chloride နဲ့carbon tetrachloride တို့လို ဓါတုပစ္စည်းတွေက အသည်းကင်ဆာကိုပါဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။
အသည်းမှာရောဂါဖြစ်လာပြီဆိုတာနဲ့ မဆင်ခြင်၊ မကုသရင် နောက်ဆုံးမှာဖြစ်လာနိုင်တဲ့အန္တရာယ်က အသည်းခြောက်ခြင်းနဲ့အသည်းကင်ဆာပါပဲ။
အသည်းခြောက်ခြင်းကိုဖြစ်စေနိုင်တဲ့အရာတွေ
အသည်းခြောက်ခြင်းရဲ့အဖြစ်များဆုံးအကြောင်းရင်းတွေက အသည်းကိုရောဂါပိုးကူးစက်ခံရတာ( အသည်းရောင် B နဲ့ C တို့လို နာတာရှည်အသည်းရောဂါ)၊ ဆီးချိုရောဂါ၊ အဝလွန်ခြင်းတို့ကြောင့်ဖြစ်လာတဲ့ အသည်းအဆီဖုံးခြင်း၊နဲ့ အရက်သောက်သုံးခြင်းတို့ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် အသည်းကိုထိခိုက်စေတဲ့အရာမှန်သမျှက အသည်းခြောက်ခြင်းကိုဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။
အသည်းခြောက်ခြင်းကို စဖြစ်ဖြစ်ချင်းမှာ ဘာလက္ခဏာမှာ မပြတတ်ပါဘူး။ဒါ့ကြောင့်အသည်းကိုတော်တော်လေးထိခိုက်လာတဲ့အဆင့်မှာမှ လက္ခဏာတွေကိုသတိထားမိတတ်ပါတယ်။
အဓိက လက္ခဏာတွေက
- ပင်ပန်းပြီးအားနည်းနေမယ်
- မအီမသာဖြစ်နေမယ်
- အစားအသောက်ပျက်ပြီး ပိန်လာမယ်
- လိင်စိတ်လျော့နည်းလာမယ်
လက္ခဏာကပိုဆိုးလာတာနဲ့အမျှ ဒါတွေဆက်ဖြစ်လာမယ် –
- မျက်သားတွေ ဝါလာမယ်၊ အသားတွေဝါလာမယ်
- အဖျားတက်ပြီး ချမ်းတုန်လာတတ်တယ်
- အော့အန်မယ်
- ဝမ်းပျက်မယ်
- အသားတွေယားမယ်
- ဗိုက်အောင့်မယ်၊ ဗိုက်ပွမယ်၊ ဗိုက်ဖောင်းလာမယ်
- ဝမ်းမည်းမည်းတွေသွားမယ်
- ထိခိုက်အနာတရဖြစ်လွယ်၊သွေးထွက်လွယ်လာမယ်
- ခြေထောက်၊ခြေကျင်းဝတ်တို့မှာဖောရောင်လာတယ်(အသက်ရှူကျပ်တဲ့ပြဿနာတွေဖြစ်လာနိုင်တယ်)
- မှတ်ဉာဏ်မကောင်းတော့တာ၊ ထင်ယောင်ထင်မှားတွေမြင်လာတာ၊ အာရုံစူးစိုက်ရခက်တာတွေလို အပြောင်းအလဲတွေဖြစ်လာတယ်
- အမျိုးသမီးတွေမှာ ရာသီမမှန်ဖြစ်လာမယ်
- အမျိုးသားတွေမှာ ရင်သားကြီးလာမယ်၊ဝှေးစေ့အရွယ်အစားမမှန်ဖြစ်လာမယ်
Cirrhosisမှာ အဆင့်လေးဆင့်ရှိပါတယ်။ ပထမအဆင့်ဆိုရင် အသည်းမှာအမာရွတ်စဖြစ်လာတာပေမယ့် လက္ခဏာသိပ်မပြပါဘူး။ ‘Compensated Cirrhosis လို့ခေါ်တဲ့ ဒီအဆင့်မှာရောဂါအကြောင်းရင်းခံကိုသေချာကုသလိုက်မယ်ဆိုရင် အသည်းကျန်းမာရေး ပြန်ကောင်းနိုင်ပါတယ်။
ဒုတိယအဆင့်မှာ Portal Hypertension (အသည်းမှာရှိတဲ့သွေးကြောတွင်းဖိအားမြင့်တက်ခြင်း)တွေပိုဆိုးလာပြီးသွေးကြောထုံးလေးတွေဖြစ်လာတာတွေ( အသည်းကိုသွေးမရောက်အောင် ပိတ်ဆို့နေတဲ့ varices တွေဟာ အသည်းခြောက်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်လာတာပါ) ပါဝင်ပါတယ်။
တတိယအဆင့်မှာ ဝမ်းဗိုက်ဖောရောင်လာပြီး အသည်းအမာရွတ်ဖြစ်တဲ့ရောဂါအဆင့်ကပိုဆိုးလာပါတယ်။ ဒီအဆင့်ကိုတော့ပြန်လည်ကုသဖို့ခက်ခဲတဲ့decompensated cirrhosis အဆင့်လို့ခေါ်ပါတယ်။ ဒါဆိုရင်ပြင်းထန်တဲ့နောက်ဆက်တွဲပြဿနာတွေဖြစ်လာပြီး အသည်းပျက်စီးသွားနိုင်ပါတယ်။
စတုတ္ထအဆင့်ကတော့ အသက်အန္တရာယ်ရှိလာနိုင်တဲ့အပြင်နောက်ဆုံးအဆင့်အသည်းရောဂါ(ESLD)ကိုရောက်လာပြီး အစားထိုးကုသမှုမလုပ်ရင် အသက်ဆုံးရှုံးရနိုင်ပါတယ်။
[embed-health-tool-bmr]
