အယ်ဇိုင်းမားဆိုတာ လူတိုင်းလိုလိုနားထဲမစိမ်းတဲ့ရောဂါအမည်တစ်ခု။ ဒါပေမယ့် သူနဲ့ပတ်သက်ပြီး သိထားကြတဲ့ဗဟုသုတအကြောင်းအရာတွေက မှန်ကန်မှုရှိရဲ့လားဆိုတာ အရေးကြီးပါတယ်။ ငယ်မူပြန်လည်း အယ်ဇိုင်းမား၊မေ့တတ်တယ်ဆို အယ်ဇိုင်းမား၊ အသက်ကြီးလို့ နဝေတိမ်တောင်ဖြစ်လာရင် အယ်ဇိုင်းမားပဲ လို့ သိထားကြပါရဲ့။ အဲဒီအသိတွေက မှန်မမှန်သိရအောင် အယ်ဇိုင်းမားနဲ့ပတ်သက်ပြီး မှားယွင်းနေတတ်တဲ့ အယူအဆအလွဲတွေကို ရှင်းပြချင်လို့ပါ။
အလွဲ(၁) –Dementia နဲ့Alzheimer’sရောဂါက တူတူပဲ
တကယ်တော့ Dementia ဆိုတာရောဂါတစ်ခုမဟုတ်ပါဘူး။ ဦးနှောက်နဲ့ပတ်သက်တဲ့ရောဂါတွေအများကြီးအကျုံးဝင်တဲ့ရောဂါလက္ခဏာစုဖြစ်ပါတယ်။ မှတ်ဉာဏ်ပျောက်ဆုံးခြင်း၊ ဘာသာစကားအသုံးပြုရခက်ခဲခြင်း၊ သိမြင်နားလည်နိုင်စွမ်းလျော့နည်းခြင်း၊ ကျိုးကြောင်းဆင်ခြင်နိုင်စွမ်းချို့ယွင်းလာခြင်းတို့လို ဦးနှောက်ဉာဏ်ရည်ပိုင်းလုပ်ဆောင်ချက်တွေယိုယွင်းလာတာဖြစ်ပါတယ်။ Alzheimer’s (အယ်ဇိုင်းမား)ကတော့dementiaဖြစ်ပွားမှု ၆၀% ကနေ ၈၀% မှာ ပါဝင်နေတာဖြစ်ပေမယ့်dementia အမျိုးအစားတွေအများကြီးထဲက တစ်ခုသာဖြစ်ပါတယ်။Dementiaြဖစ်စေတဲ့အကြောင်းရင်းများစွာထဲမှာ အယ်ဇိုင်းမားရောဂါကလည်း အဖြစ်များဆုံးနေရာက ပါဝင်နေပါတယ်။
နောက်ထပ်ကွာခြားမှုတစ်ခုက အယ်ဇိုင်းမားဆိုတာ ယိုယွင်းပျက်စီးလာတဲ့ရောဂါတစ်ခုဖြစ်ပြီး ကုသပျောက်ကင်းနိုင်တဲ့ဆေးမရှိပါဘူး။ Dementia ကတော့ ဗီတာမင်ချို့တဲ့ခြင်း စတဲ့ သူ့ရဲ့အကြောင်းရင်းတွေကိုမူတည်ပြီး လက္ခဏာတချို့ကိုပြန်လည်ကုစားနိုင်ပါတယ်။
အလွဲ(၂) – အယ်ဇိုင်းမားက အသက်ကြီးမှ ဖြစ်လာနိုင်တယ်
အယ်ဇိုင်းမားရောဂါဖြစ်လာသူအများစုက အသက် ၆၅ နှစ်အထက်အရွယ်တွေဖြစ်နေပေမယ့် ၆၅ နှစ်အောက်တွေမှာလည်း အစပျိုးလက္ခဏာတွေရှိနေနိုင်တယ်လို့လေ့လာမှုတွေကဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။
အသက် ၄၀၊ ၅၀ ဝန်းကျင်ရောက်တဲ့အခါ အစပျိုးလက္ခဏာတွေရှိပေမယ့် အယ်ဇိုင်းမားလို့မထင်မိတာကတစ်ကြောင်း၊ အယ်ဇိုင်းမားလက္ခဏာတွေက အသက် ၆၀ကျော်မှ စတင်သိသာလေ့ရှိတာကတစ်ကြောင်း ကြိုသိဖို့ခက်ပါတယ်။ သက်ကြီးပိုင်းမရောက်ခင် အယ်ဇိုင်းမားရောဂါကိုစောစီးစွာခံစားရတတ်တဲ့အကြောင်းရင်းတွေထဲမှာ စိတ်ဖိစီးမှု၊ အရွယ်မတိုင်ခင်သွေးဆုံးခြင်း၊ စိတ်ကျခြင်းတို့ပါဝင်ပါတယ်။
အလွဲ(၃) – အယ်ဇိုင်းမားဆိုတာ အသက်ကြီးရင်ဖြစ်တတ်တဲ့ လက္ခဏာတွေပဲ (ပုံမှန်ဖြစ်ရိုးဖြစ်စဉ်တစ်ခုလို လက်ခံထားတာ)
အသက်လေးကြီးလာရင်မေ့တတ်လာတာက အများစုမှာဖြစ်တတ်ပေမယ့် အယ်ဇိုင်းမားကြောင့်ဖြစ်ရတဲ့ မှတ်ဉာဏ်ချို့ယွင်းမှုကတော့နေ့စဉ်ဘဝမှာ အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စေနိုင်တဲ့အပြင် ပုံမှန်ဖြစ်လေ့ရှိတာထက်ကိုပိုဆိုးရွားပါတယ်။ အယ်ဇိုင်းမားအစပိုင်းမှာ လောလောလတ်လတ် သိထားတဲ့အရာတွေကိုမေ့သွားနိုင်တယ်၊ အရေးကြီးတဲ့ရက်စွဲတွေ၊အမှတ်တရပွဲတွေ၊ဖြစ်ရပ်တွေကိုမေ့သွားနိုင်တယ်၊မေးခွန်းတစ်ခုတည်းကို ထပ်ကာတလဲလဲမေးနေတာမျိုးဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ရောဂါရင့်လာတာနဲ့အမျှ အရာရာ ဇဝေဇဝါဖြစ်လာတာ၊ အာရုံရှုပ်ထွေးလာတာ၊ ပုံမှန်လုပ်နေကျအရာတွေမလုပ်နိုင်တော့တာတွေဖြစ်လာမယ်။နောက်ပိုင်းအဆင့်တွေဆိုရင်တော့ အစာစားတာ၊စကားပြောတာတွေမှာ လုပ်ဆောင်နိုင်စွမ်းတွေကျဆင်းပြီး အနီးကပ်စောင့်ရှောက်ပေးမယ့်လူတစ်ယောက် မဖြစ်မနေလိုအပ်လာတဲ့အဆင့်ကိုလုံးဝရောက်သွားနိုင်ပါတယ်။ ကဲ ဒီလက္ခဏာတွေက အသက်ကြီးတဲ့လူတိုင်းမှာဖြစ်လို့လား စဉ်းစားကြည့်ပါဦး။
အလွဲ(၄) – အယ်ဇိုင်းမားက သေစေနိုင်တဲ့ရောဂါမဟုတ်ဘူး
အယ်ဇိုင်းမားရောဂါဟာ အမေရိကန်မှာဆိုရင် ဆဋ္ဌမမြောက်လူသေဆုံးမှုအများဆုံးအကြောင်းရင်းတစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ရောဂါနောက်ဆုံးအဆင့်မှာ ပတ်ဝန်းကျင်နဲ့လိုက်လျောညီထွေတုံ့ပြန်နေထိုင်နိုင်စွမ်းဆုံးရှုံးလာသလို တဖြည်းဖြည်းနဲ့ လမ်းလျှောက်တာ၊ထိုင်တာ၊ထတာတွေမှာ ထိန်းချုပ်နိုင်စွမ်းနည်းလာမယ်၊ အချိန်ပြည့်ကြည့်ရှုစောင့်ရှောက်မှုလိုအပ်လာတဲ့အဆင့်ကိုရောက်လာပါမယ်။ ဒီအခြေအနေဆို ကိုယ်ခံအားလည်းနည်းပြီး ရောဂါဝင်လွယ်တဲ့အနေအထားဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။ ဟိုဟိုဒီဒီလျှောက်သွား၊လျှောက်လုပ်တတ်ပြီး လမ်းပျောက်တာမျိုးလည်းဖြစ်တတ်တော့မတော်တဆမှုတွေအန္တရာယ်စိုးရိမ်ရပါတယ်။
အလွဲ(၅) – အယ်ဇိုင်းမားအတွက် ကုသနည်းတွေအများကြီးရှိတယ်၊ ကြိုတင်ကာကွယ်လို့ရတယ်
အယ်ဇိုင်းမားရောဂါဟာ ကြိုတင်ကာကွယ်လို့၊ ကုသလို့၊နှေးအောင်လုပ်လို့မရနိုင်တဲ့ရောဂါတစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ အယ်ဇိုင်းမားလက္ခဏာတွေအတွက် အမေရိကန် FDA က ခွင့်ပြုချက်ပေးထားတဲ့ဆေးနှစ်မျိုးရှိပါတယ်။ ဒီရောဂါရဲ့ ဦးနှောက်ဉာဏ်ရည်ပိုင်းလက္ခဏာတွေ(မှတ်ဉာဏ်ချို့ယွင်းခြင်း၊ စိတ်အာရုံရှုပ်ထွေးခြင်း၊တွေးခေါ်နိုင်စွမ်းနဲ့ဆင်ခြင်နိုင်စွမ်းပြဿနာတွေ) ကိုသက်သာစေဖို့cholinesterase inhibitors တွေနဲ့memantine တို့ဖြစ်ပါတယ်။ ဗီတာမင် E လို အားဆေးတွေကိုလည်း စမ်းသပ်ခဲ့ပေမယ့် အယ်ဇိုင်းမားကုသမှုအတွက် ထိရောက်တယ်လို့ သက်သေမပြနိုင်သေးပါဘူး။
[embed-health-tool-bmi]
