ဦးနှောက်အိုမသွားစေဖို့ ခုတည်းက လုပ်ဆောင်သင့်တဲ့အရာ (၁၁) ခု

ဦးနှောက်အိုမသွားစေဖို့ ခုတည်းက လုပ်ဆောင်သင့်တဲ့အရာ တွေကို သိပြီးပြီလား ….. ဦးနှောက်က မမှတ်နိုင်တော့ပါဘူး၊ အသက်ကရလာပြီ လို့တွေးပြီး မစခင်က လက်လျှော့လိုက်တဲ့အရာတွေများတယ်နော်။ အသက်ကြီးပေမယ့် ကျန်းမာထက်မြက်နေဆဲ မပျက်စီးသေးတဲ့သူတွေမှ အများကြီးပါ။ လူငယ်တွေထက်တောင် အလုပ်လုပ်နိုင်၊လေ့လာသင်ယူနိုင်တဲ့ လူကြီးပိုင်းတွေ ဦးဆောင်နေတာအများကြီးရှိပါတယ်။ သူတို့ကျတော့ရော ဆုတောင်းကောင်းခဲ့တာလို့ပြောမှာလား။

ကံကောင်းတာကြောင့်ချည်းပဲမဟုတ်ပါဘူးနော်။ သူတို့က ခန္ဓာကိုယ်ကျန်းမာရေး၊ ဦးနှောက်ကျန်းမာရေးကို ကိုယ်တွေထက်ပိုပြီး ဂရုစိုက်ကြတယ်ဆိုတာလေး ထည့်ပြောပါဦး။ မကြာသေးခင်ကCell: Stem Cell ဂျာနယ်မှာဖော်ပြခဲ့တဲ့ သုတေသနအသစ်ကတော့ အာရုံကြောဆဲလ်လေးတွေက အသက် ၄၀၊၅၀ မက ၉၀ ကျော်အထိတောင် မှတ်ဉာဏ်သိမ်းဆည်းတဲ့ဦးနှောက်အပိုင်းမှာ လုပ်ဆောင်ချက်တွေဆက်လက်ရှိနေဆဲပဲလို့ ဆိုပါတယ်။

“ဦးနှောက်အတွက်အကျိုးပြုတဲ့အမူအကျင့်တွေကို ပုံမှန်လုပ်ဆောင်လေ အသက်ကြီးလာတဲ့အခါ ဒါမှမဟုတ် ရောဂါဝေဒနာတွေရှိလာတဲ့အခါ ဦးနှောက်ရဲ့ခံနိုင်ရည်ပိုကောင်းလေပါပဲ” လို့University of British Columbia မှ သုတေသီ ပါမောက္ခ Teresa Liu-Ambrose ကပြောပါတယ်။

ဒါဆို အသက်ကြီးလည်း ဦးနှောက်ကောင်းနေအောင် ဘာတွေလုပ်ရမလဲ ဆိုတာကို ဆက်ကြည့်လိုက်ရအောင်နော်။

ဦးနှောက်အိုမသွားစေဖို့ ခုတည်းက လုပ်ဆောင်သင့်တဲ့အရာ (၁၁) ခု

ဦးနှောက်အိုမသွားစေဖို့ ခုတည်းက လုပ်ဆောင်သင့်တဲ့အရာ တွေကတော့

(၁) လှုပ်ပါတော့

သက်လတ်ပိုင်းမှာ တစ်နေ့ကိုခြေလှမ်း ၁၀၀၀၀ နဲ့အထက် လမ်းလျှောက်တဲ့သူတွေက မလှုပ်ရှားတဲ့သူတွေထက်နောက်ပိုင်းနှစ်တွေမှာ ဦးနှောက်ပိုနုပျိုပါတယ်တဲ့။ ဒီအရွယ်မှာတည်းက ကိုယ်လက်လှုပ်ရှား၊ ကျန်းမာရေးလိုက်စားတဲ့သူတွေဟာ သက်ကြီးပိုင်းရောက်ရင် စိတ်ကျဝေဒနာမခံစားရတတ်ပါဘူးလို့လည်းတွေ့ရှိထားပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားအားကစားတွေကရောင်ရမ်းမှုကိုလျော့ကျစေပြီး ဦးနှောက်ဆဲလ်တွေနဲ့ ဦးနှောက်သွေးကြောတွေဖွံ့ဖြိုးစေတဲ့ ဓာတုပစ္စည်းတွေထွက်ရှိမှုကို နှိုးဆွပေးပါတယ်။

(၂) အစိမ်းရောင်တွေစားပါ

တစ်နေ့ကို အစိမ်းရောင်ရှိတဲ့ အသီးအရွက်တစ်ပန်းကန်စားလေ့ရှိတဲ့သူ တစ်ယောက်ဟာ အသီးအရွက်အစားနည်းသူထက် ၁၁ နှစ်စာလောက်ပိုနုပျိုပါတယ်လို့ Neurology ဂျာနယ်မှာဖော်ပြခဲ့တဲ့ သုတေသနတစ်ခုက ဆိုပါတယ်။ ကိုက်လန်နဲ့ ဟင်းနုနွယ်တို့လို အသီးအရွက်တွေမှာပါဝင်တဲ့ ရောင်ခြယ် lutein က မှတ်ဉာဏ်နဲ့ပတ်သက်တဲ့ ဦးနှောက်အပိုင်းကို အထောက်အကူပေးနိုင်တာကြောင့် ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဒါ့ကြောင့် lutein ကိုများများစားလေ ဦးနှောက်အတွက်ကောင်းလေ ဖြစ်ပါတယ်။

(၃) သွေးပေါင်ချိန်ကို ထိန်းပါ

သွေးပေါင်ချိန်မြင့်တက်ခြင်းက နှလုံးရောဂါဖြစ်လာနိုင်တဲ့အန္တရာယ်ပိုများတယ်လို့ လူသိများကြပေမယ့် အသက် ၄၀၊ ၅၀၊ ၆၀ အသက်ပိုင်းတွေမှာ သွေးတိုးဖြစ်ရင်တော့ သက်ကြီးပိုင်းဦးနှောက်ရင့်ရော်မှုကိုပါ ပိုဆိုးစေနိုင်ပါတယ်။

(၄) မှန်မှန်အိပ်ပါ

အသက်နဲ့အမျှ ဦးနှောက်ကျန်းမာရေးကို ထိန်းသိမ်းချင်ရင် အခုကစပြီး ကောင်းကောင်းအိပ်ဖို့စဉ်းစားပါ လို့ ပညာရှင်တွေက သတိပေးပါတယ်။ မှတ်ဉာဏ်နဲ့ နိုးကြားမှုတို့လို ဦးနှောက်ရဲ့လုပ်ဆောင်ချက်တွေကို ထိန်းသိမ်းနိုင်ဖို့ အထောက်အကူပေးတဲ့ ဖွံ့ဖြိုးမှုဟော်မုန်းအတွက် နှစ်နှစ်ခြိုက်ခြိုက်အိပ်ပျော်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။

(၅) ရယ်ဒီမိတ်အစားအသောက်တွေကို ရှောင်ပါ

ရယ်ဒီမိတ်တွေအပါအဝင် ပြုပြင်စီမံထားတဲ့အစားအသောက်တွေစားနေမယ်ဆိုရင် ဦးနှောက်ထဲမှာရှိတဲ့ glial cells တွေကို နှိုးဆွလိုက်တဲ့အတွက် အနိမ့်စားရောင်ရမ်းမှု (အယ်လ်ဇိုင်းမားရောဂါဖြစ်ပွားမှုမှာ အရေးပါတဲ့အချက်)ကို ဖြစ်စေနိုင်တယ်။ ရယ်ဒီမိတ်တွေစားတာများရင် ဦးနှောက်တစ်ရှူးတွေကို လျော့နည်းစေပြီး ဦးနှောက်ချို့ယွင်းမှုရောဂါကိုဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။

(၆) ဘယ်ရီသီးတွေကို ချစ်ပါ

ဘယ်ရီသီးတွေဟာ ဓာတ်တိုးပစ္စည်းတွေကို ကာကွယ်ဟန့်တားနိုင်တဲ့ ဓာတ်တိုးဆန့်ကျင်ပစ္စည်းတွေ ပါဝင်ပါတယ်။ ဘလူးဘယ်ရီနဲ့စတော်ဘယ်ရီအပါအဝင် ဘယ်ရီသီးတွေကို တစ်ပတ်ကို နှစ်ကြိမ်နဲ့အထက် စားပေးမယ်ဆိုရင် နှစ်နှစ်ခွဲအတွင်း မှတ်ဉာဏ်ကျဆင်းမှုကို နှေးစေတယ်လို့ သုတေသနက တွေ့ရှိထားပါတယ်။

(၇) တရားထိုင်တတ်ဖို့ လေ့ကျင့်ပါ

တရားထိုင်လေ့ရှိတဲ့ အသက် ၅၀ အရွယ်တွေဟာ တခြားသူတွေထက် ၇နှစ်ခွဲစာလောက် ဦးနှောက်နုပျိုတယ်လို့ NeuroImage  ဂျာနယ်မှာဖော်ပြခဲ့တဲ့ သုတေသနတစ်ခုက ပြောပါတယ်။

(၈) ငါးစားပါ

DHA လို့ခေါ်တဲ့ အကျိုးပြုအဆီဓာတ်(omega-3 fatty acid) က ဦးနှောက်လုပ်ဆောင်ချက်တွေအတွက် အရေးပါပါတယ်။ သူ့ကို ခန္ဓာကိုယ်က မထုတ်လုပ်နိုင်တဲ့အတွက် ပုံမှန်စားပေးမှ ရနိုင်မှာပါ။ တစ်ပတ်ကို တစ်ကြိမ်ငါးစားသုံးပေးခြင်းက တွေးခေါ်နိုင်စွမ်းကို ပိုကောင်းစေတဲ့အတွက် အယ်လ်ဇိုင်းမားရောကို ကာကွယ်ရာမှာ အထောက်အကူပေးပါတယ်။

(၉) အခွံမာသီးနဲ့ အစေ့အဆန်တွေကို မမေ့ပါနဲ့

အများကြီးမလိုပါဘူး။ သရေစာစားမယ့်အချိန် အနည်းအကျဉ်း မကြာမကြာစားပေးရင်ပဲ ဦးနှောက်အတွက် omega-3 fatty acid တွေရနိုင်ပါတယ်။ ဗာဒံစေ့၊ သစ်ကြားသီး စတာတွေကို ပုံမှန်စားပေးပါ။

(၁၀) စိတ်ဖိစီးမှုကို လက်မခံပါနဲ့

စိတ်ဖိစီးစရာကိစ္စတွေကနေ ရုန်းမထွက်ဘဲ နစ်မြုပ်နေသူတွေမှာ အာရုံစိုက်မှုပြဿနာတွေနဲ့ ဦးနှောက် ကျန်းမာရေးမှာ ပိုဆိုးနိုင်တာကို လေ့လာတွေ့ရှိခဲ့ကြပါတယ်။ စိတ်ဖိစီးမှုအပေါ် အဆိုးဘက်ကတုံ့ပြန်နေသူတွေဟာ အသက်ကြီးလာတာနဲ့အမျှ ဦးနှောက်ပိုပြီးရင့်ရော်လာတာ တွေ့ရပါတယ်။

(၁၁) အတွေ့အကြုံသစ်တစ်ခုခု သင်ယူပါ

ပန်းချီဆွဲတာ၊ တူရိယာတီးခတ်တာ လိုမျိုး အတွေ့အကြုံသစ်တစ်ခုခုကို သင်ယူလေ့လာနေတဲ့ သက်ကြီးပိုင်းတွေဟာ မှတ်ဉာဏ်ပိုကောင်းပြီး သိမြင်နိုင်စွမ်းပိုမြန်ပါတယ်တဲ့။ ဦးနှောက်ကို အမြဲအလုပ်ပေးနေတော့ သံချေးမတက်တော့ဘူးပေါ့။အသက်ကြီးမှ လုပ်တာတောင် ဒီလောက်ကောင်းကျိုးများရင် အခု မီရာ ရထားနဲ့ စပြင်ဆင်မယ်ဆို တကယ်အသက်ကြီးလာတဲ့အခါ လူငယ်တွေရှုံးအောင် ဦးနှောက်က နုပျိုနေပါလိမ့်မယ်။